Αγία Παρασκευή
Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”
Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022
Γενικά: Ο οικισμός είναι χτισμένος σε υψόμετρο 610 μέτρων, στη διαδρομή Κοζάνη, Λευκόβρυση, Προτωχώρι, Λευκοπηγή, Αγία Παρασκευή, με κοντινούς οικισμούς τη Ροδιανή, την Αιανή 10 χλμ., Κοζάνη 14 χλμ. Συνδέεται με αστική συγκοινωνία με την πόλη της Κοζάνης. Ανήκει στην ευρύτερη περιοχή του Τσιαρτσιαμπά, στη Δημοτική Ενότητα Αιανής, αποτελεί ιδία κοινότητα.
Σύμφωνα με το φορολογικό κατάστιχο του 1528 αριθμούσε 34 χριστιανικές εστίες (Τσότσος Ελιμειακά 64).
Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν στο Δήμο Κοζάνης η Αγία Παρασκευή ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 19η θέση.
Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές, 30-5-1915, οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 10ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας τον Ναόν Άνω Κώμης μαζί με τους οικισμούς Κάτω Βανίτσης, Πορτοράζ (Πρωτοχώρι), Σπούρτας (Καρυδίτσα), Πύργου, Σαρτακλή (Σπάρτον), Χασλάρ (Σταυρωτή) και Γκοβλίτσης (Κρόκος) (Αποστόλου Δ.Μ 1912-15)
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 73 άρρενες εκλογείς.
Ερανικά: Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου οι οικισμοί πρόσφεραν: Αγία Παρασκευή δρχ. 135, Αιανή 766,50, Αμυγδαλιάς Άνω 203,50, Άγιος Δημήτριος 1257,80 και μισή λίρα χρυσή Ρωσική, Άγιος Χαράλαμπος 104, Αυλήανα 92,50, Άργιλλος 238, Αλωνάκια 348,50, Αμυγδαλιά-Κίσσα 541, Βατερόν 646, Βοσκοχώρι 200, Βαθύλακκος 1087,50, Γαλάνι 71,50, Δρέπανον 431, Κοίλα 329, Κοιλάδα 818,50, Καλαμιά 148, Κηπάρι 290,50, Κτένι 190, Κερασιά 56, Καρυδίτσα 1022, Κρόκος 950, Καισαρειά 250, Κήπος 111, Κοντοβούνιον 167, Άνω Κώμη 496, Κάτω Κώμη 110, Λευκόβρυση 315, Λευκοπηγή 1163,50, Λιβερά 340,50, Λυγερή 274,20, Μελίσσια 211, Μηλοτίνη 17, Ξηρολίμνη 1176,50, Οινόη 322,50, Λεβέντης 193, Πρωτοχώριον 600, Πύργος-Σταυρωτή 311, Πετρανά 504,50, Πολύμυλος 667, Ροδιανή 400, Ρυάκιον 279, Ροδίτης 357, Σιδεράς-Κτενάς 900, Σπάρτον 298, Σοφουλάρ 611, Σκάφη 152, Σκαφίδι 267, Σκήτη 1130, Τετράλοφος 988, Αμύγδαλα 857, Κλείτος 2869, 20 (Β.Ε 1-10-39).
Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Νικολάου στο κέντρο του οικισμού. Αγία Παρασκευή, ο ναός είναι κτισμένος το 1987-89 σε θέση παλιότερου σε λόφο κατάφυτο από δέντρα βελανιδιάς. Εντυπωσιάζει το υπόγειο «Σκηταριό» σε βάθος επτά μέτρων. Έχει κηρυχτεί από το 1997 ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Άγιος Αθανάσιος 1700. Εξωκλήσι του Αγίου Πνεύματος (1976-1980).
Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 11 και στη Β΄ Γραφή από το 1692 και μετά 35.
Εκπαιδευτικά: Έκθεσις εκ της επιθεωρήσεως σχολείων της εκπαιδευτικής περιφερείας Κοζάνης. Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης Ι .Μαργαρώνης. Συντάχθηκε στις 12 Απριλίου του 1917.
«Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν και διώροφον. Ο κάτω όροφος κατοικείται υπό της καλογραίας της εκκλησίας, ο δε άνω σύγκειται εκ δύο αιθουσών, ων η μεν χρησιμεύει ως αίθουσα παραδόσεως, η δε ως κατοικία της διδασκαλίσσης. Ο χώρος και φωτισμός της πρώτης αιθούσης είναι επαρκής.
Το υλικό του σχολείου, εις πίναξ, εν κάθισμα και τινα θρανία ανθυγιεινά. Αρχείο: χειρόγραφο μαθητολόγιο. Μαθηταί και μαθήτριαι παρόντες 27, φοίτησις άτακτος, των μαθητών και μαθητριών απασχολουμένων εις οικιακάς, γεωργικάς και πoιμενικάς εργασίας. Εκάλεσα τους προκρίτους και τον ιερέα του χωρίου και υπέμνησα αυτούς τας συνεπείας του νόμου, ένεκα της παραλείψεως των καθηκόντων των ως γονέων κλπ.
Η διδασκάλισσα Ευτυχία Ευαγγέλου β΄ βάθμιος υποδιδ. του παρθεναγ. Μοναστηρίου, ετών 22, υπηρεσία 4 ετών, είναι εργατική και καλή νηπιαγωγός. Εν τούτοις δεν επεδείξατο μεγάλη εργασία λόγω της ατάκτου φοιτήσεως των διδασκομένων, οίτινες χωλαίνουσιν ιδίως εις την αριθμητικήν και αδυνατούσι να λύωσι προβλήματα από μνήμης» (3-3-17) (ΓΑΚ-Αρχεία ν. Κοζάνης (ΑΒΕ 70/ΣΑΕ 72) (Αποστόλου Δ.Μ 1912-1915).
Διδακτήριο ολίγον στενόχωρον αλλ’ ευήλιον και ευάερον (18-27/4/1923).
Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων στις 19 Αυγούστου 1926 μεταθέτει το διδάσκαλο Ιωάννη Καραμήτσο υπηρετών στην Αγία Παρασκευή από το 1919, στο δημ. Σχολείο Δραβουτάνιστας. Στην Αγία Παρασκευή μετατίθεται ο διδάσκαλος Ζήνων Παπαδημητρίου μέχρι τώρα υπηρετών στο 2τάξιο Δραβουτάνιστας.
Διδακτήριον επισκευασθέν καi μεταρρυθμισθέν κατέστη κατάλληλον, αλλά στερείται επαρκών επίπλων και διδακτικών οργάνων. Μαθητές 32 άρρενες, 18 θήλεις (4-10 ως 18/12/1926 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).
Το Ταμείο Κοζάνης στις 31-8-1931 συντάσσει πίνακα με τους δασκάλους που χρησιμοποίησαν ως κατοικία τα σχολικά κτίρια του Ταμείου Εκπαιδευτικής Προνοίας. Έτσι για κάθε μήνα παραμονής οι δάσκαλοι πλήρωναν 20 δρχ. Ενδεικτικά αναφέρω ο Ιωάννης Καρανάνος δάσκαλος της Αγίας Παρασκευής πλήρωσε για το έτος 1928 για 5 μήνες 100 δραχμές, για το 1930 για 9 μήνες 180 δρχ και για το 1931 για 2,5 μήνες 50 δρχ. (60/1493).
Διδακτήριο διώροφο, ανεγερθέν προ 40 ετών. Στον πάνω όροφο υπάρχει μια αίθουσα ευρύχωρος η οποία φωτίζεται και αερίζεται επαρκώς. Στον κάτω όροφο υπάρχουν δυο διαμερίσματα εις το εν των οποίων στεγάζεται το κοινοτικό γραφείο. Μαθητές 56 (10/2/1938).
Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Αθαν. Παπαθανασίου, Ιω. Ζέρβας, Θω. Καλαμπούκας.
Διδάσκαλος, Παπαΐωάννου Ιωάννης εκ Παλαιογρατσάνου 1912, πτυχιούχος 6/ξίου διδασκαλείου (Α.Παρασκευή 38)
Ιστορικά: Η Αικατερίνη Κ. Λαμπροπούλου χήρα συζύγου Μακεδονομάχου κατοίκου Αγίας Παρασκευής Κοζάνης αναφέρει στις 23-11-36 προς το Υπουργείο Στρατιωτικών ότι προ καιρού υπέβαλε τα δέοντα δικαιολογητικά και παρακαλεί να ενεργήσει και εγκριθεί ως σύζυγος Μακεδονομάχου.
Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Αγία Παρασκευή. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Αιανής και στις 7/6/2010 στο δήμο Κοζάνης.
Στις κοινοτικές εκλογές, 25-10-1925, ψήφισαν 47 εκλογείς. Έλαβαν Αθανάσιος Παπαδόπουλος 18, Ιωάννης Χλιαράς 18, Θεόδωρος Μαρκόπουλος 14, Παναγιώτης Χλιαράς 10, Δημήτριος Μυλωνάς 7 ψήφοι.
Καθήκοντα του γραμματέα ανέλαβε ο δημοδιδάσκαλος Ζήνωνας Παπαδημητρίου κι ανέλαβε υπηρεσία από 1ης Οκτωβρίου 1926.
Ο πρόεδρος της κοινότητας Αγίας Παρασκευής Ιωάννης Χλιαράς στις 18-3-1927 αναφέρει στο Νομάρχη ότι οι κάτοικοι πειθάρχησαν στη διαταγή και δεν προχώρησαν στην καλλιέργεια των βοσκοτόπων πλην ενός (60/1911).
Οι πρόεδροι κοινοτήτων Αργίλου, Πρωτοχωρίου, Ροδιανής, Λευκοπηγής, Αγίας Παρασκευής στις 3–12-37 ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει τον αγρονόμο να διορίσει στην κενή θέση Αγροτικού Τμήματος Αρχιφυλακής αρχιφύλακα διότι με την εκκένωσιν της θέσεως εγεννήθη ως ήτο επόμενον ελλείψει προϊσταμένου αρχιφύλακος, απειθαρχία και απολυταρχική ενέργεια των αγροφυλάκων (60/677).
Ο πρόεδρος της κοινότητας Αγίας Παρασκευής Δ. Καλαμπούκας στις 18-4-38 με υπόμνημα στο Νομάρχη αναφέρει ότι προ αμνημονεύτων ετών ο χέρσος τόπος ήταν προορισμένος δια τις ανάγκες των κατοίκων του χωρίου Αγίας Παρασκευής υπό της τότε κυριάρχου οθωμανικής πολιτείας, 1300 στρεμμάτων περίπου. Ζητά η έκταση να διαγραφεί εκ του κτηματολογικού πίνακος της κοινότητος Πρωτοχωρίου και αναγνωρισθεί ως ανήκουσα στην κυριότητα της Αγίας Παρασκευής.
Ο πρόεδρος της κοινότητας Δ.Καλαμπούκας προς τη Νομαρχία στις 12-11-49 αναφέρει ότι το υδραγωγείο της κοινότητος κατασκευασθέν κατά το έτος 1937-38 δια πηλοσωλήνων, κατεστράφη τελείως καθότι οι πηλοσωλήνες δεν ήσαν στερεοί όσον έπρεπε και προχώρησαν ριζίδια στο εσωτερικό των σωλήνων με αποτέλεσμα να σταματήσουν την άρδευσιν του ύδατος και πολλοί εξ αυτών να σπάσουν. Παρακαλεί το Νομάρχη όπως διατάξει τη Νομομηχανική υπηρεσία να εξετάσει το ως άνω υδραγωγείο προκειμένου να αποφανθεί άλλη λύση.
Διένεξις με το Πρωτοχώρι κλπ. Ο Νομάρχης Κοζάνης με αναφορά στο Υπουργείο Γεωργίας στις 30 Νοεμβρίου 1926 επισημαίνει: «Το κοινοτικό Συμβούλιο Αγίας Παρασκευής και πολλοί κάτοικοι προσήλθαν στο Γραφείο του Νομάρχη και παραπονέθηκαν ότι ο Εποικισμός προέβη στην παραχώρησιν καλλιεργησίμων γαιών κατεχομένων παρ’ αυτών προ αμνημονεύτων ετών και τις διένειμε ως και βοσκότοπον στις κοινότητες Πρωτοράζ (Πρωτοχώρι), Γενή Κιόι (Άργιλος) κλπ. Από την αυθαίρετον τούτη πράξη τον Απρίλιο του 1926 επήλθον συγκρούσεις με αποτέλεσμα να τραυματισθούν εξ αμφοτέρων των μερών περί τους 40 κατά τη συμπλοκή εκείνη.
Μετά τη συμπλοκή αι διαμαχόμεναι κοινότητες συνεφώνησαν όπως διανείμωσι τον επίμαχον βοσκότοπον και συνέταξαν περί τούτου από 4 Μαΐου ε.έ πρακτικό και ότι αρξαμένης της σποράς επίκεινται τοιαύται συμπλοκαί και διαταράξεις εκ τούτων της τάξεως.
Ημείς διαβλέποντες ότι επίκεινται τοιαύται συγκρούσεις μετέβημεν ομού μετά δύο υπαλλήλων του Εποικιστικού Γραφείου εις τον επίμαχον τόπον ένθα ήλθον και οι κάτοικοι Αγίας Παρασκευής πλην εις ουδεμίαν συμβιβαστικήν λύσιν ηδυνήθημεν να φθάσωμεν τόσον δια τους αγρούς όσον και δια τον βοσκότοπον εκ πεντακοσίων περίπου στρεμμάτων. Η επιτόπιος μετάβασις έπεισεν καλώς ημάς ότι τους αγρούς καθώς και τους επιμάχους βοσκοτόπους η Κοινότης Αγίας Παρασκευής κατείχε και νέμεται από πολλών ετών.
Επομένως δίκαιον και νόμιμον είναι να παραμείνωσιν ούτοι εις τους κατοίκους Αγίας Παρασκευής αφού άλλως τε ούτοι είχον αγοράσει αυτούς δι’ επισήμων συμβολαίων από του έτους 1914 αλλά και δι’ ιδιωτικών τοιούτων προ του έτους 1914.
Η κατάστασις αυτή είναι οικτρά διότι ου μόνον η κτηνοτροφία φθίνει αλλά και τα μεγάλα ζώα τα προς καλλιέργεια των αγρών λόγω της ελλείψεως βοσκοτόπων προς διατροφήν αυτών και ότι δεν έχουσι βοσκοτόπους να διατηρήσωσι τα μεγάλα και μικρά ζώα των, δεν δύνανται να καλλιεργήσωσι τους αγρούς τους παραχωρουμένους.
Επομένως δέον να αφεθή ο βοσκότοπος ούτος εις την κοινότητα Αγίας Παρασκευής αφού άλλωστε έμειναν σύμφωνοι αι κοινότητες αύται περί τούτου. Άλλως τε είναι συμφέρον τούτο προς ησυχίαν των κοινοτήτων, διότι εκ των μικροδιαφορών αυτών και της μη συμβιβαστικής λύσεως μηδαμινών κατά τη γνώμη μας διαφορών, έχει δημιουργήσει το μίσος μεταξύ των γηγενών και προσφύγων, πράγμα το οποίον δέον να αποφύγωμεν δια την ήσυχον διαβίωσιν των γειτονικών κοινοτήτων, διότι το μίσος αυτό θέλει μας αγάγει εις θλιβερά αποτελέσματα, δια της παρόδου του χρόνου» (60/1510).
Οικονομικά: α)Το έτος 1502, σύνολο φόρων 3616 άσπρα, χριστιανικές οικογένειες 51. β)Το 1519 άσπρα 2612, χριστιανικές οικογένειες 49 γ)το 1527 άσπρα 2866, χριστιανικές οικογένειες 34 δ)το 1543 άσπρα 1965, χριστιανικές οικογένειες 60 ε)το 1569 άσπρα 3020, χριστιανικές οικογένειες 45 στ)το 1613 άσπρα 3050, χριστιανικές οικογένειες 42 (Καμπουρίδης –Σαλακίδης).
Η γη του οικισμού είναι καρπερή με πολύ καλές αποδόσεις στις γεωργικές καλλιέργειες, δεν υστερεί και η κτηνοτροφία.
Πληθυσμός: Σύμφωνα με αναφορά του Κ. Γουναρόπουλου στο περιοδικό ΠΑΝΔΩΡΑ το 1872 κατοικούσαν 12 οικογένειες.
1913=249. 1920=268.1928=300. 1940=386. 1951=474. 1961=568. 1971=524. 1981=583. 1991=628. 2001=677. 2011=637.
Σύλλογοι: Μορφωτικός Αθλητικός Σύλλογος Αγία Παρασκευή. Ιδρύθηκε το 1981. Διατηρεί χορευτικό τμήμα. Μεταξύ των εκδηλώσεων το δρώμενο Λαζαρίνες, τριήμερες εκδηλώσεις Παρασκευή, Σάββατο του Λαζάρου, Κυριακή των Βαΐων από τις γυναίκες του χωριού.
