Αγαπητές φίλες κι αγαπητοί φίλοι,
Μια «κόκκινη κλωστή του παραμυθιού» μας δένει απόψε εδώ, σε αυτή την όμορφη σύναξη! Μια κόκκινη κλωστή της καλής Νεράιδας του χιονιού και των παραμυθιών, που ξετυλίχτηκε ανάμεσά μας, εδώ στην όμορφη Φλώρινα, που εμπνέει για κάθε είδους τέχνη.
Και μια δημιουργική Νεράιδα, η Χριστίνα Καραγιάννη, αξιοποιώντας το παραμύθι, μια ανεξάντλητη πηγή φαντασίας, έμπνευσης, έκφρασης και διδασκαλίας μας χαρίζει την υπέροχη «Μάγισσα Τσούσκα και το χιόνι» και μας μαθαίνει ξανά την Γραμματική της φαντασίας.
Η «Μάγισσα Τσούσκα» μας «συλλαβίζει από την αρχή το αλφαβητάρι των άστρων», γιατί επανεκδίδεται σε μια εξαιρετική εκδοχή, αντάξια του περιεχομένου της και των σύγχρονων προδιαγραφών μέσα από τις εκδόσεις ΓΡΑΦΗΜΑ του Σπύρου Τσαχουρίδη.
Κι ίσως να αναρωτιέστε, αλήθεια, γιατί να μας ενδιαφέρει ένα παραμύθι…;Γιατί η ανθρώπινη ύπαρξη στο πέρασμα των αιώνων, όσο γήινη κι αν είναι, άλλο τόσο είναι συνυφασμένη με το μαγικό, το άρρητο και το υπερφυσικό. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον μύθο και τον ανιμισμό, με άλλα λόγια με την παρηγορητική αφήγηση, με το παραμύθι.
Έτσι, λοιπόν, στα παραμύθια μπορεί κανείς να ανακαλύψει την ίδια την πορεία του ανθρώπινου είδους, που ταυτίζεται με θαυμαστό τρόπο με τον δρόμο του παιδιού προς την ενηλικίωση. Δεν υπάρχει λαός χωρίς παραμύθια, ενώ πολλές από αυτές τις αφηγηματικές ιστορίες έχουν περάσει τα σύνορα και έχουν εξελιχθεί σε πανανθρώπινους μύθους.
Οι χαρακτήρες τους αλλάζουν μορφή, ανάλογα με τη χρονική περίοδο, που εξελίσσονται, αλλά πάντοτε απεικονίζουν όλους τους κοινωνικούς τύπους, τις ανισότητες, τη διαφορετικότητα, την παράδοση, τον λαϊκό πολιτισμό και τον κοινό αγώνα για επιβίωση.
Μέσα από αντιθετικές έννοιες αναδεικνύεται η πάλη του καλού με το κακό, ο θάνατος και ο έρωτας, η πλεονεξία κι ο αλτρουισμός, η ομορφιά κι η ασχήμια, η δικαιοσύνη και η νέμεση. Όλη η φύση συμμετέχει στα πάθη των ηρώων και χαίρεται όταν επέρχεται η λύτρωση.
«Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές, είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα» μας λέει ο μέγας Σεφέρης. Κι έτσι είναι! Γιατί τα παραμύθια αρχικά πλάθονταν για να απευθυνθούν σε ενηλίκους και όχι σε παιδιά. Είχαν διδακτικό χαρακτήρα και κατά πολλούς τρόπους αποτελούσαν μορφή ψυχανάλυσης.
Αλλά και σήμερα, το παραμύθι είτε ως σύντροφος του παιδιού πριν τον ύπνο, είτε ως οικογενειακό μυθιστόρημα, είτε ως θεατρική απόλαυση συνδέει πάντοτε τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους εγκαθιδρύοντας δεσμούς ακλόνητους στον χρόνο και εξισορροπώντας τις διαγενεακές αντιθέσεις.
Επομένως, τα παραμύθια ανέκαθεν συνέδεαν τη νέα γενιά με την παράδοση, με τα λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία περασμένων εποχών και κοινωνιών, που έχουν παρέλθει. Έτσι και «Η Μάγισσα Τσούσκα», με την αλληγορία της μεταλαμπαδεύει τις αγωνίες και τους πόθους των ανθρώπων από τα παλιά ως τη σύγχρονη εποχή, διασφαλίζοντας τη συνέχεια του πολιτισμού μας.
Είναι ένα εξαιρετικό πολιτισμικό παραμύθι, με έντονα στοιχεία ανθρωπογεωγραφίας. Μια σύνοψη του πολιτισμού και της ιστορίας του τόπου μας, που συμπυκνώνεται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα αφήγηση. «Η Μάγισσα Τσούσκα και το χιόνι» είναι ένα πολυαισθητηριακό παραμύθι, που ξεχειλίζει από τοπικούς ήχους, φλωρινιώτικες γεύσεις, μαγικά χρώματα κι απίθανα αρώματα! Η ονοματολογία του παρμένη από την ιστορία της Φλώρινας, οι τόποι του καθρέφτισμα στις λίμνες και στα ποτάμια μας κι ο μύθος του ένα πολύχρωμο χαλί υφασμένο με τα ήθη και έθιμά μας.
Μέσα στο παραμύθι της Χριστίνας Καραγιάννη ξετυλίγεται ένα ονειρικό πανόραμα, που σε συνεπαίρνει και κάνει την ανάγνωση να κυλάει μες στην ψυχή: Οι Φωτιές της Φλώρινας, οι γαλάζιες λίμνες, ο ασημένιος Σακουλέβας, οι θεϊκές Πρέσπες, η πανίερη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου.
Αλλά κι η γιορτινή ωραιότητα του χιονιού, τα ποιητικά δέντρα των όμορφων δασών μας, τα νόστιμα κι ευλογημένα τοπικά μας προϊόντα, από τις κόκκινες πιπεριές μέχρι τα μεθυστικά κρασιά, οι μαγικοί ήχοι κι οι στεναγμοί από τα χάλκινα, τα σπάνια φτερωτά είδη των λιμνών, οι πολύτιμοι αργυροπελεκάνοι, τα ευωδιαστά γλυκά του κουταλιού, κι ό,τι καλύτερο έχει ο πλούσιος αυτός τόπος παίρνει την ξεχωριστή θέση του μέσα στον μύθο της «Μάγισσας Τσούσκας».
Και με τον τρόπο αυτό, αποτυπώνεται ανάγλυφα ο αγώνας με τα θεριά και τα δώρα της φύσης κι η ιστορική πορεία όλων των ανθρώπων στην περιοχή μας, μια πορεία που πάνω από όλα διακήρυττει την ευάλωτη φύση του ανθρώπου, που χρειάζεται την αλληλεγγύη, τη συμπαράσταση, την παραμυθία και την συμπόρευση του μαγικού με το πραγματικό, για να επιβιώσει. Οι κλασικοί ήρωες αντικαταθίστανται στη «Μάγισσα Τσούσκα» από τα τοπόσημα της Φλώρινας με τους καταλυτικούς ρόλους τους, ενώ οι αρχετυπικές αξίες συνδυάζονται με την ελκυστικότητα που βασίζεται στην αληθοφάνεια.
Η συγγραφέας Χριστίνα Καραγιάννη μένει πιστή στις λειτουργίες του Πρόπ: ξεκινάει με τη στέρηση, την απώλεια και τις δοκιμασίες της ηρωίδας, συνεχίζει με την παρεμβολή του μαγικού μέσου, την αναμέτρηση με την ανταγωνίστρια και καταλήγει στην τελική νίκη και την ανταμοιβή της ηρωίδας.
Επίσης, η συγγραφέας είναι προσηλωμένη στα δομικά χαρακτηριστικά του παραμυθιού και ακολουθεί το υπερδομικό σχήμα της αφήγησης, που εμφανίζεται με παρόμοιο τρόπο σε όλους σχεδόν τους πολιτισμούς, με την έναρξη και τον χωροχρονικό προσανατολισμό, την εισαγωγή των ηρώων, την εξέλιξη με την πλοκή και τη δράση των ηρώων και, τέλος, με τη λύση του προβλήματος και το αισιόδοξο κλείσιμο.
Το απολαυστικό αυτό παραμύθι με την εξαιρετική γλώσσα του, που ακτινοβολεί τη φρεσκάδα της προφορικότητας – μέγα συγγραφικό χάρισμα της Χριστίνας Καραγιάννη- αποτελεί μια ωραία εισαγωγή στη λογοτεχνία και μια είσοδο στον δρόμο της φιλαναγνωσίας, ενώ, παράλληλα, αναπτύσσει τη δημιουργική και αποκλίνουσα σκέψη του ακροατή και του αναγνώστη. Το επινοητικό πνεύμα της συγγραφέα φτερώνει τη φαντασία του παιδιού, που είναι το ζωογόνο και διηθητικό φίλτρο για την ανάπτυξη συμβολικής λειτουργίας, δηλαδή είναι μια προεργασία για την αφαιρετική σκέψη του ανθρώπου.
Αξίζει να γίνει μια γενναιόδωρη αναφορά στην ονειρική εικονογράφηση της «Μάγισσας Τσούσκας» από τον ξεχωριστό καλλιτέχνη Γιώργο Χρήστου, πτυχιούχο της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας, ο οποίος διαπρέπει πλέον στο εξωτερικό. Οι εικόνες του παραμυθιού αποτελούν μια δυναμική και πολύσημη «ανάγνωση», καλλιεργούν το αισθητικό κριτήριο, είναι φορείς και κώδικες πολλαπλών μηνυμάτων και προκαλούν ισχυρή εντύπωση στην αντίληψη του παιδιού. Στο παραμύθι αυτό τα ενδοκειμενικά και τα εικονιστικά στοιχεία λειτουργούν ως παράλληλοι και συμπληρωματικοί σημειωτικοί τρόποι ενισχύοντας αμφίδρομα το ένα το άλλο.
Η «Μάγισσας Τσούσκα» μπορεί να αξιοποιηθεί ως ανάγνωσμα στο πλαίσιο της οικογένειας, αλλά και στο σχολείο για παιδαγωγικούς και εκπαιδευτικούς λόγους. Καταρχήν, για γλωσσική εξάσκηση, εφόσον η αφήγηση ως θεμελιώδης δομή της σημαίνουσας ανθρώπινης παραγωγής είναι η κυρίαρχη μορφή λόγου σε όλους τους πολιτισμούς και κατέχει πρωταρχική θέση στη διδασκαλία των κειμένων στο σχολείο. Ο αφηγηματικός τρόπος είναι το είδος της σκέψης που προσδίδει οργάνωση και νόημα στις εμπειρίες μας, στα γεγονότα και στην κοινωνική πραγματικότητα αφηγηματοποιώντας την ανθρώπινη δράση.
Επίσης, το παραμύθι αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για δημιουργική έκφραση, για την αντίληψη των σχημάτων λόγου, για την επεξεργασία των εμπειριών του παρελθόντος, για παιχνίδι ρόλων, για θεατρικές αναπαραστάσεις, αλλά, κυρίως, για μια καλύτερη γνωριμία της Μικρής-Μεγάλης Πατρίδας μας, της Φλώρινας.
Κι όλα αυτά τα καταθέτει στη διάθεσή μας η αξιαγάπητη συγγραφέας και φιλόλογος Χριστίνα Καραγιάννη! Η Χριστίνα που για χάρη ενός μεγάλου έρωτα ρίζωσε σαν ανθισμένη φλαμουριά στη Φλώρινα και μας πλημμυρίζει με τις ευωδιές της! Που στηρίζει με στοργή και τρυφερότητα την υπέροχη πολύτεκνη οικογένειά της! Που προσφέρει με φροντίδα και αφοσίωση στους εφήβους μας τις γνώσεις και τη διδασκαλία της! Που μορφώνεται και αναζητά νέα μονοπάτια να βαδίσει και νέους τρόπους να εκφραστεί!
Και που μέσα από ένα εξαιρετικό παραμύθι μας επανασυστήνει τον τόπο μας, μαγικά, εύληπτα, ευχάριστα, μας δίνει το στίγμα του πολιτισμού και της πεμπτουσίας της Φλώρινας και μας κάνει να την αγαπήσουμε ξανά, πιο βαθιά και πιο αληθινά! Για αυτό, αγαπημένη μου Χριστίνα:
Θα σου υφάνω ένα πολύχρωμο χαλί
κι ύστερα θα σου ψιθυρίσω
ένα ατέλειωτο παραμύθι
η ζεστή φωνή στα άπληστα μάτια.
ή ακόμη καλύτερα
θα σου υφάνω ένα ατέλειωτο χαλί
κι ύστερα θα σου ψιθυρίσω
ένα πολύχρωμο παραμύθι
η άπληστη φωνή στα ζεστά μάτια.
μα πάνω απ’ όλα
ένα μαγικό χαλί
ένα μαγικό παραμύθι
με μαγεμένη φωνή
στα μαγεμένα μάτια.*
Καλοτάξιδο το υπέροχο παραμύθι σου!
Εύχομαι να ταξιδέψουν πολλές-πολλές γενιές μαζί του!
Όλγα Μούσιου Μυλωνά
*(ΠΑΡΑΜΥΘΙ, ΤΟΛΗΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ)
