Στο παρόν πόνημα παρουσιάζονται οι οικισμοί του Δήμου Σερβίων ως και του Δήμου Βελβεντού με τα κύρια χαρακτηριστικά όπως τα κατέγραψα μέσα από αρχειακές πηγές κι από βιβλία που έχουν γραφεί από σημαντικούς φιλίστορες. Συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι 25 οικισμοί του Δήμου Σερβίων και οι 5 του Δήμου Βελβεντού που απογράφηκαν το 2011 από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
Ο Δήμος Σερβίων λειτούργησε από το 1964, από το 2010 ως έδρα του δήμου Σερβίων-Βελβεντού και από τις 19-3-2019 με την επανασύσταση του Δήμου Βελβενδού, επαναλειτουργεί ως δήμος Σερβίων.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν η έδρα του νομού Κοζάνης με όλες τις διοικητικές, στρατιωτικές υπηρεσίες.
Εντυπωσιάζει η τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου, η μεγάλη γέφυρα επί της λίμνης, τα ονομαστά μάρμαρα του Τρανοβάλτου, τα αγροτικά προϊόντα, κυρίως τα κηπευτικά, τα κτηνοτροφικά, η παλιά πόλη των Σερβίων με τη διασωθείσα καστροπολιτεία.
Οι οικισμοί του Δήμου Σερβίων που παρουσιάζονται κατά αλφαβητική σειρά 1) Αυλαί 2) Αύρα 3) Βαθύλακκος (Κιτσελέρ) 4) Γούλαι 5) Ελάτη 6) Ίμερα 7) Κουβούκλια 8) Κρανίδια 9) Λαζαράδες 10) Λεύκαρα 11) Λιβαδερόν 12) Μεσιανή 13) Μεταξάς 14) Μικρόβαλτον 15) Νέα Καστανιά, Καστανιά 16) Νέα Λάβα, Λάβα 17) Νεράιδα 18) Πλατανόρευμα 19) Πολύρραχον 20) Προσήλιον 21) Ροδίτης 22) Σέρβια 23) Τρανόβαλτον 24) Τριγωνικόν 25) Φρούριον.
Από το Δήμο Βελβεντού οι οικισμοί: 1)Αγία Κυριακή 2)Βελβεντός, 3)Καταφύγιον, 4) Παληογράτσανον 5)Πολύφυτον.
