“Εκ φόνου υπό των Γερμανών”.
Σαν σήμερα 28 Ιουλίου 1943.
Η εκτέλεση από τους Ναζί Γερμανούς του Μαργαρίτη Ευαγγέλου του Παναγιώτη από το Ρύμνιο-γαμπρού στην Αιανή στο σόι του Ντούμπα.
Σύμφωνα με τη ληξιαρχική πράξη αποβιώσεως αριθμός 14/30-10-1947 του βιβλίου δηλωθέντων θανάτων της Κοινότητας Αιανής στις 30 Οκτωβρίου 1947 και ώρα τρίτη μ.μ. στο Κοινοτικό κατάστημα Αιανής ενώπιον του Γρηγ. Κοντού Προέδρου Ληξιάρχου ( της Κοινότητας Αιανής επαρχίας Κοζάνης, εμφανίστηκε ο Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος , επαγγέλματος δημοδιδασκάλου , κάτοικος Αιανής και δήλωσε ότι στην Αιανή την εικοστή ογδόη του μηνός Ιουλίου ημέρα Τετάρτη και ώρα 4η μεσημβρινή. του χιλιοστού εννιακοσιοστού τεσσαρακοστού τρίτου έτους (28-07-1943) απεβίωσε φονευθείς υπό των Γερμανών ο Ευάγγελος Μαργαρίτης κάτοικος Αιανής Κοζάνης γεννηθείς στο Ρύμνιο Κοζάνης , ηλικίας ετών τριάντα τριών (33) επαγγέλματος γεωργού, θρησκεύματος ορθοδόξου, υιός του Παναγιώτου αποβιώσαντος. Ο θάνατος ………. επήλθε “εκ φόνου υπό των Γερμανών“.
Η πράξη αυτή συνετάγει μετά από την με αριθμό 163/7-12-1945 παραγγελία του Εισαγγελέως Κοζάνης.
Φωτοαντίγραφο αυτής έχω απο τον Ιανουάριο του 2007, όταν αναζητούσα στοιχεία για την εκδήλωση μνήμης της Εθνικής Αντίστασης. Από αυτή προκύπτει ότι ο θάνατος δηλώθηκε με καθυστέρηση 51 μηνών, προφανώς λόγω των τότε συνθηκών.
Ποιος ήταν Μαργαρίτης Ευάγγελος.
Ο πρώτος του γάμος ήταν με την Δαλίπη Βασιλική απο τις Γούλες και είχε αποκτήσει με αυτή την Αναστασία (μετέπειτα σύζυγο του Γούτσιου Γεωργίου) και τον Παναγιώτη(1929) πατέρα του Τάκη και του Γιώργου Μαργαρίτη. Η Βασιλική πέθανε και έμεινε χήρος με δυο παιδιά.
Ήρθε γαμπρός στην οικογένεια Ντούμπα στην Αιανή και παντρεύτηκε σε δεύτερο γάμο με την Αθανασία Ντούμπα, πρώτη ξαδέρφη του Χαρίση Ντούμπα( πατέρα του Νικόλα, του Κώστα, του Γιώργου της Βαΐας) , με την οποία είχε αποκτήσει άλλα τρία παιδιά . Τον Δημήτριο το 1935, τον Αργύριο (1939) και τη Χρυσούλα ) . Τα δύο τελευταία παιδιά πέθαναν σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών (14) ετών και δυο (2) ετών αντίστοιχα . Ο Δημήτρης ογδόντα έξι (86) χρονών σήμερα ζει στο Ρύμνιο.
Σύμφωνα με όσα μου είπε ο γιος του ο Δημήτρης (συζήτηση 16-02-2021), τα οποία δεν διαφέρουν επι της ουσίας με διηγήσεις ηλικιωμένων συγχωριανών μας συνέβησαν τα εξής:
Στις 28 Ιουλίου 1943 πριν το ξημέρωμα ήρθαν ένοπλοι αντάρτες του ΕΛΑΣ στην Αιανή και ενδιαφέρθηκαν να μάθουν ποιο είναι το σπίτι του Προέδρου του χωριού και να πάνε σ΄ αυτό. Ζήτησαν απο τον Γιάννη το Μπουλοκώστα (Τζούνα), που δεν ήταν αντάρτης, (άγνωστο πως τον βρήκαν τέτοια ώρα) να τους πάει ως εκεί. Όταν έφθασαν στη γειτονιά των Ντουμπαίων ο Μπουλοκώστας τους είπε πως ” είναι καλύτερα το σπίτι να σας το δείξει ο πιο κοντινός γείτονας ο Μαργαρίτης” . Πήγαν στο σπίτι του Μαργαρίτη Βαγγέλη , που κοιμόταν με τα ορφανά παιδιά του , καθώς δυο χρόνια νωρίτερα είχε πεθάνει η γυναίκα του, τον ξύπνησαν και ζήτησαν επίμονα και με την απειλή των όπλων να τους υποδείξει και οδηγήσει στο σπίτι του Προέδρου Κοντού Γρηγορίου που ήταν πολύ κοντά στο δικό του. Έτσι και έγινε. Όμως ο Πρόεδρος , που ήταν ξυπνητός και ασχολούνταν με μια αλευρομηχανή την ώρα εκείνη, ειδοποιήθηκε από τον προπορευόμενο Μαργαρίτη, με νοήματα, μισόλογα και ψιθυριστά , ότι έρχονται οι αντάρτες στο σπίτι του και τον αναζητούν και μόλις αυτός αντιλήφθηκε τον ερχομό των ανταρτών έφυγε αμέσως από το σπίτι . Ίσως για την Κοζάνη. Προφανώς επειδή φοβήθηκε για τυχόν σύλληψη του…
Οι Αρχές, δηλαδή οι Γερμανοί , έτυχε……… νωρίς το πρωί της ημέρας αυτής να έρθουν στην Αιανή και πήγαν κατευθείαν στο σπίτι του Προέδρου και τον αναζήτησαν. Πληροφορήθηκαν απο την γυναίκα του για την απουσία του και για το γεγονός της επίσκεψης και παρουσίας των ανταρτών στην αυλή του σπιτιού του Προέδρου. Η γυναίκα του, ταραγμένη με όσα είχαν συμβεί πριν λίγο νόμιζε οτι τον συνέλαβαν οι αντάρτες. Την ρώτησαν πως έγινε και ήρθαν οι αντάρτες στο σπίτι και εκείνη χωρίς να γνωρίζει ότι ο άνδρας της στην πραγματικότητα βοηθήθηκε από τον Μαργαρίτη και έφυγε, είπε αυτό που είδε. Πως τους αντάρτες τους έφερε ο Μαργαρίτης στο σπίτι. Οι Γερμανοί αμέσως μετά πήγαν στο σπίτι του Χαρίση του Ντούμπα και συνέλαβαν τον Μαργαρίτη με την κατηγορία ότι συνεργάστηκε με τους αντάρτες και τους οδήγησε στο σπίτι του Προέδρου. Τον έκλεισαν προσωρινά στο Δημοτικό Σχολείο με άλλους δυο ( ο ένας ο Μπούκος Αθανάσιος διότι κατείχε όπλο και ο άλλος ο Μήτρος ο Πελέκας για κάποιο άλλο λόγο) και αποφάνθηκαν ότι πρέπει να εκτελεστεί ο Μαργαρίτης για αυτό που έκανε. Έβαλαν τότε γύρω στις τρεις με τέσσερις μετά το μεσημέρι τους “απρόθυμους” Πολωνούς στρατιώτες να τον εκτελέσουν στην περιοχή ” Βρύσες” Αιανής , λίγο πιο κάτω απο την “Παναγία”. Αυτοί ολιγωρούσαν και κατά κάποιο τρόπο συγκαλυμμένα υποδείκνυαν στον Μαργαρίτη να φύγει και τότε ο επικεφαλής Γερμανός Αξιωματικός έριξε με το αυτόματό του και τον σκότωσε , μπροστά στα μάτια αρκετών συγχωριανών που κοιτούσαν απο τα πέριξ του χώρου.
Άποψη του γιου του Δημήτρη είναι πως αν είχε γυρίσει νωρίτερα ο Πρόεδρος στο χωριό θα είχε ενημερώσει τους Γερμανούς για τα ακριβή γεγονότα και δεν θα είχε εκτελεστεί ο πατέρας του.
Τα ίδια με τα παραπάνω μου εξιστόρησε και ο Κώστας ο Ντούμπας, συγγενής του Μαργαρίτη, με τον οποίο είχα την ευκαιρία να τα συζητήσω την Κυριακή (25-07-2021).
Προφανώς η παραπάνω εξιστόρηση πρέπει να συμπληρωθεί και με όσα γνωρίζουν συγγενείς των πρωταγωνιστών του περιστατικού αυτού, αλλά και άλλοι συγχωριανοί που γνωρίζουν τι έγινε.
