Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης” σ. 226 Κοζάνη 2022
Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 780 μ. στους πρόποδες του Μπούρινου. Απέχει από τη Κοζάνη 19 χιλ. επί της διαδρομής Κοζάνη, Βατερό, Μεταμόρφωση.
Με το ΦΕΚ με ημερομηνία 27/8/1996 ο Ιερός ναός Αγίου Δημητρίου, μονόχωρος μεταβυζαντινός ναός με τοιχογραφίες των μέσων του 16ου αιώνα κρίθηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Έχει 508 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν μικτήν τετρατάξιον, στην οποία διδάσκονται μαθηταί 32, μαθήτριες 12 υπό ενός διδασκάλου, ιερέα 1 (Εν Σιατίστη 30 Αυγούστου 1912. Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).
Ο Νομάρχης στις 5-6-1928 αποστέλλει έγγραφο με τις νέες ονομασίες στις κοινότητες Ασπρονερίου εις Λευκοπηγή, Σωληναρίου εις Μεταμόρφωση, Πετροβούνου εις Πεντάλοφον, Κουφοξυλιάς εις Νόστιμον και Βλάτσης εις Βλάστην.
Εκλογικά: Στις εκλογές της 30ης Μαΐου 1915 ψήφισαν στο όγδοον με έδραν το χωρίον Σαχινλέρ –Σαϊνλέρ (Ξηρολίμνη) ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Τσεκούρ Αμπάρ (Γεράκιον), Δραβουτάνιστα (Μεταμόρφωσις), Ντιντιλέρ (Σκήτη), Κιρμιτζίκιοϊ (Κοκκιναράς), Καλμπουτζιλάρ (Κοσκινιά-Ανθότοπος), Μπαξιλόβασι (Κηπάριο), Σαριχανλάρ (Αλωνάκια) και Γενήκιοϊ (Άργιλος), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν το Μουσουλμανικόν τέμενος.
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 141 άρρενες εκλογείς εκ των οποίων ιερείς Παπασωτήριος Δεληγιάννης του Θεοδώρου 1874. ΠαπαΝικόλαος Καρανάτσου Αθανάσιος 1813. Πάρεδρος Κων/νος Δινοπούλου Νικόλαος 1865. Μυλωθροί Αθανάσιος Δουγαλής του Κων/νου 1840. Γεώργιος Μπίσκα Κων/νος 1880. Στέργιος Χασιώτης του Αθανασίου 1844. Γεώργιος Ψιάνω του Εμανουήλ 1846. Αγροφύλακες Αθανάσιος Πούιας του Γεωργίου 1858. Σωτήριος Δεληγιάννης του Νικολάου 1879.
Εκλογές 9/6/1935 ψηφοφορίσαντες 93 (εγγεγραμμένοι 144). Λαϊκόν –Εθνικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα 87, Μακεδονική Ομάς Ανεξαρτήτων πολιτευτών 4. Μεμονωνένος υποψήφιος Παπαδόπουλος 0. Λευκά 2. Άκυρα 0.
Για το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 ψήφισαν στο εκλογικό τμήμα Βασιλευομένη Δημοκρατία 163, Αβασίλευτη 0
Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 οικισμούς που απογράφτηκαν στο Δήμο Κοζάνης η Μεταμόρφωσσις με πληθυσμό 346 κατοίκους βρισκόταν στην 27η θέση.
Εκπαιδευτικά: Επιθεώρηση του σχολείου στις 3-5-1917: «Κοινόν μικτόν σχολείον. Τάξεις 4. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, διώροφον. Ο κάτω όροφος σύγκειται εκ δύο δωματίων, χρησιμευόντων ως κατοικία της διδασκαλίσσης και δύο αποθηκών, ο δε άνω εκ δύο αιθουσών παραδόσεως ανεπαρκών τον τε χώρον και τον φωτισμόν. Υλικόν του σχολείου: Δύο τράπεζαι, ων μία κατεστραμμένη, δύο καθίσματα και έτερον ξύλινον, 14 ανθυγιεινά θρανία, εν ωρολόγιον εκκρεμμές, 2 θερμάστραι, 3 πίνακες, 1 εικών της αγ. Τριάδος, εν αριθμητήριον και 4 γεωγραφικοί χάρται. Αρχείον: Χειρόγραφον μαθητολόγιον και πλέον ου. Μαθηταί μετά του νηπιαγωγείου 107. Παρόντες 75. Η διδασκάλισσα Ρούσα Παπαδέλη, δευτεροβ. Υποδιδ. της Δ΄ τάξεως του Γυμνασίου Κοζάνης, ετών 21, υπηρεσ. 3 ετών, ευπειθής και φίλεργος. Εν τω αυτώ σχολείω διδάσκει και ετέρα υποδιδ. ονόματι Αλεξάνδρα Αλεξίου μισθοδοτουμένη γλισχρότατα υπό της κοινότητος, ητήσατο δε, όπως αναγνωρισθή ως τοιαύτη υπό του δημοσίου».
Με πράξη του επιθεωρητή αποσπάται ο δημοδιδάσκαλος Γκομπλίτσης Σπυρίδων Περδίκας στο πλήρες δημοτικό σχολείο Δραβουτανίστης (26/3/1921).
Κάτοικοι 436, τάξεις 4, εγγεγραμμένοι άρρενες 46, θήλεις 28. Διδακτήριον νέον διταξίου τύπου, αποπερατωθέν τον Αύγουστο του 1921 δαπάνη της κοινότητας και αρωγής του κράτους. Υπολείπεται η ισοπέδωσις, ο περιτοιχισμός της αυλής, η κατασκευή αποχωρητηρίων και η τοποθέτησις μαρμαρίνων βαθμίδων επί της κλίμακος της εισόδου. Ο δημοδιδάσκαλος Χαραλ. Ανδρεάδης τοποθετηθείς τον Δεκέμβριο του 1922, κατόρθωσε παρ’ όλη την ακαταστασία την οποία βρήκε στο σχολείο να επιβάλλει εντός ολίγου χρόνου την τάξιν, να υποχρεώσει την φοίτησιν όλων των μαθητών των εχόντων την νόμιμον ηλικίαν (18-27/4/1923).
Με απόφαση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης στις 24/11/25 αποσπάται ο δημοδιδάσκαλος Χαράλ. Ανδρεάδης εκ του διταξίου μεικτού Δραβουδανίστης στον αργούν διτάξιον μειτόν Σαϊνλέρ (Ξηρολίμνης).
Διδακτήριο και θρανία σε καλή κατάσταση. Διδακτικά όργανα και εποπτικά μέσα λείπουν. Παρά την αυλή του σχολείου καλλιεργείται μικρός αλλά θαλερότατος σχολικός κήπος (Σχ. έτος 1927-28 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).
Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Κων. Αδάμος, Μιχ. Τσιβελής, Ιω. Σάνας.
Το εποπτικόν Συμβούλιον μετά από εισήγηση του Επιθεωρητή διορίζει την Μαριάνθη Παγούνη, πτυχιούχο διδασκαλείου Θεσσαλονίκης, στην κενή θέση του διταξίου δημοτικού σχολείου Μεταμορφώσεως. Η θέσις είναι κενή από 5 8βρίου 1929 μετά από εγκατάλειψη της θέσης από τη διδασκάλισσα Όλγας Δραγατσίκα (20-10-1929).
Μέλη σχολικής Εφορείας εκ μέρους των γονέων οι Δημήτριος Μπίσκας, Γεώργιος Τζιμόπουλος, εκ μέρους της κοινότητος Αστ. Ντινόπουλος, εκ μέρους του εκκλ. συμβουλίου Γεώργιος Τσιτούρας (Δεκέμβριος ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 75).
Διδακτήριο επισκευασθέν. Το υλικό αποτελείται από θρανία παλαιού τύπου τα πλείστα ακατάλληλα. Βιβλιοθήκη σχολική δεν υπάρχει. Μαθητές άρρενες 72, θήλεις 31 (5-11-34 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122).
Διδακτήριο νεόδμητο τύπου διταξίου.. Σχολικός κήπος 150 τ.μ ο οποίος δεν ηλιάζεται επαρκώς Μαθητές 123 (26/2/1938).
Σχολικός κήπος δεν υπάρχει ελλείψει χώρου. Ο σχολικός κλήρος δεν είναι κατάλληλος (25/2/39).
Ο επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων επιβάλλει στις 15 Φεβρουαρίου 1943 χρηματικό πρόστιμο (500 δρχ οι 2, 400 δρχ οι 3 , 300 δρχ.οι 11) σε 16 γονείς μαθητών για παραβίαση της υποχρεωτικής φοιτήσεως για το μήνα Ιανουάριο.
Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων με πράξη στις 27-10-42 μετά από
πρόταση του διευθυντή του Δημοτικού σχολείου επεβλήθη χρηματικό πρόστιμο σε 16 γονείς (70/88).
Επισιτισμός: Αίτησις παρέδρου Δραβοτανίστης στις 23/4/1917 προς τον κύριο Κυβερνητικό Επίτροπο Κοζάνης-Φλωρίνης. ΣΑΕ 1602.
«Λαμβάνω την τιμήν να γνωρίσω υμίν ότι εν τω χωρίω μας πλήρης και τελεία εγένετο κατ’ αυτάς η έλλειψις των δημητριακών και ως εκ τούτου πολλοί των κατοίκων απειλούνται εξ ασιτίας ακόμη θάνατον. Οι κάτοικοι του χωρίου μας, οίτινες άνευ ουδεμίας εξαιρέσεως άπαντες επάλαισαν εν κρισίμοις στιγμαίς υπέρ του φιλελευθέρου κόμματος νομίζομεν ότι δικαιούμεθα να απαιτήσομεν παρά της Διοικήσεως όπως μας χορηγήσετε ποσότητα τινά αλεύρων εκ Κοζάνης. Και παρακαλούμεν όπως δοθεί υμίν τοιαύτη διαταγή εις τας ενταύθα αρμοδίας αρχάς»(Αποστόλου Βασίλη:Δ.Μ 1916-1917).
Ο Γεώργιος Μπίσκας παντοπώλης κάτοικος του χωριού Μεταμορφώσεως στις 5 Ιουνίου 1946 με έγγραφο στην Επιτροπή Διανομής των ειδών της ΟΥΝΡΡΑ Κοζάνης αναφέρει ότι από πολλών ετών τυγχάνει παντοπώλης στο χωριό Μεταμόρφωση και οι κάτοικοι προμηθεύονταν τα αναγκαιούντα αποικιακά από το κατάστημά του. Από την έναρξη του πολέμου τα είδη αποικιακών δεν υφίστανται στα παντοπωλεία και ο ίδιος παραμένει άνεργος μη δυνάμενος λόγω της ηλικίας να τραπεί σε άλλο επάγγελμα λόγω ηλικίας. Κατά τον πόλεμο απώλεσε τον υιό πεσόντα ενδόξως υπέρ της πατρίδος. Ζητά να του χορηγηθεί το ευεργέτημα να διανέμει στους κατοίκους τρόφιμα τα οποία χορηγούνται από την ΟΥΝΡΡΑ όπως γίνεται και με τις παντοπώλες Κοζάνης (60/786).
Ιερά: α)Ο ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου, πολιούχος του χωριού, κτίστηκε το 1889. Είναι τρίκλιτη Βασιλική χωρίς τρούλο. Χωρίζεται στο Άγιο Βήμα, τον κυρίως ναό και το γυναικωνίτη.
Ξωκλήσια: β)Αγίας Τριάδας, στο δρόμο Ξηρολίμνης-Μεταμόρφωσης.
γ) Προφήτη Ηλίας Γιορτάζει και λειτουργεί στις 20 Ιουλίου δ)Άγιος Θεόδωρος κοιμητηριακός. ε)Άγιος Αθανάσιος. στ)Άγιος Δημήτριος. Κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο από την 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. ζ)Αγία Σωτήρα 1973. Πανηγυρίζει 6 Αυγούστου. Στην είσοδο δύο εικονοστάσια της Μεταμορφώσεως του Κυρίου και του Αγίου Αντωνίου. η)Δώδεκα Απόστολοι, χτισμένο μέσα σ’ ένα δάσος από αιωνόβιες βελανιδιές, βρύσες και κρυστάλλινα νερά που ρέουν άφθονα στις ρεματιές. Εορτάζει και λειτουργεί στις 29 Ιουνίου Πέτρου και Παύλου και στις 30 Ιουνίου Σύναξη Δώδεκα Αποστόλων. θ)Άγιος Νικήτας Λειτουργεί 23 Αυγούστου. ι)Παναγία. ια)Άγιος Γεώργιος. ιβ)Άγιος Νικόλαος Λειτουργεί 20 Μαΐου. Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης (Πηγή Ι.Ράπτης).
Ιστορικά: Εφεδρικά επιδόματα στρατευθέντων οπλιτών από 1-3-41 ως 31-3-41 άτομα 39.
Κατασκήνωση: Το κέντρο κοινωνικής Προνοίας Κοζάνης στις 12-10-59 αναφέρει στο Υπουργείο Κοιν. Προνοίας ότι από του έτους 1953 το κέντρο Κοιν. Προνοίας δια των αποφάσεων του Νομάρχου Κοζάνης αναπτύσσει κατασκήνωση στη Μεταμόρφωση Κοζάνης. Κατά την κατασκηνωτική περίοδο 1958 ανηγέρθη κτίσμα 6 χ 8 μέτρα, το οποίο χρησιμοποιείται για αποθήκη υλικού. Την τοποθεσία κρίνει ακατάλληλο καθόσον κείται εντός δάσους δρυών πλην όμως λίαν επικλινούς εδάφους. Λόγω του χωραφόδρομου μήκους 7 χιλιομέτρων ο δρόμος καθίσταται απροσπέλαστος και δια τα στρατιωτικά αυτοκίνητα ακόμη. Δια την αποστολή τροφίων πολλάκις χρησιμοποιήθηκαν τρακτέρ. Κατά την πρώτη κατασκηνωτική περίοδο διαρκείας 21 ημερών απεστάλησαν 137 εσωσχολικά παιδιά και 23 προσωπικό κατά τη δευτέρα περίοδο διάρκειας 15 ημερών απεστάλησαν 63 εσωσχολικά και 56 εργαζόμενα. Κατά την εφετεινή κατασκηνωτική περίοδο για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν μαθήτριες των δύο τελευταίων γυμνασιακών ως κοινοτάρχαι και ομαδάρχαι τάξεων (60/160).
Κοινοτικά: Στις 31/12/1918 ο οικισμός ορίζεται έδρα της κοινότητος Δραβουτανίστης. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Σωληνάρι και στις 14/5/1928 μετονομάζεται σε Μεταμόρφωσις. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Κοζάνης.
Στις κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 25-10-1925 ψήφισαν 62 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Ιωάννης Γ. Δεληγιάννης 58, Σωτήριος Ν. Δεληγιάννης 46, Δημήτριος Χρ. Ράπτης 29, Μάρκος Ν. Δουγαλής 26, Νικόλαος Κ. Τζιμόπουλος 20, Νικόλαος Ι. Δεληγιάννης 11.
Υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης δρχ. 100 το έτος 1927.
Το κ.σ με πρόεδρο το Σωτήριο Δεληγιάννη το 1935 αποφάσισε την επιβολή εράνου. Τα χρήματα θα διατεθούν δια τον δικαστικό αγώνα που περιήλθε η κοινότητα με τις γειτονικές κοινότητες Αγίας Παρασκευής και Λευκοπηγής για τη διανομή της περιφέρειας « Ζυγόστι» (60/1891).
Για το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 ψήφισαν
Βασιλευομένη Δημοκρατία 163. Αβασίλευτη δημοκρατία 0. Λευκά 0.
Πληθυσμός: 1914=526. 1920=436. 1928=541. 1940=674. 1951=676. 1961=798. 1971=563. 1981=549. 1991=546. 2001=491. 2011=346.
Σύλλογοι: Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος: Οργανώνουν πανηγύρι, Λαζαρίνες το τριήμερο Λαζάρου-Βαϊων, γιορτή τσαγιού, ρυζόγαλου, Λουκατζιάρια την Πρωτοχρονιά.
