“Μια οφειλόμενη απάντηση στους κ.κ. Βλατή και Μαλούτα”

Από τη συντακτική επιτροπή του περιοδικού «Ο Κοινοτιστής».

Σε πρόσφατα δημοσιευμένο κείμενό τους οι κ.κ Βλατής και Μαλούτας, τάσσονται αναφανδόν υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, βάζοντας όμως σαν αστερίσκο τον χωροταξικό σχεδιασμό. Στο ίδιο μοτίβο κινείται και η κατά πλειοψηφία ανακοίνωση της Συγκλήτου και του Συμβουλίου Διοίκησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Επειδή καλό είναι ότι λέμε να το βασίζουμε σε δεδομένα και παρατηρήσεις και όχι να αναπαράγουμε άκριτα ότι ακούμε από φήμες και ιδεοληψίες (ειδικά όταν εκφράζουμε δημόσιο λόγο ως πρώην θεσμικοί μιλώντας για το ίδιο το πανεπιστήμιο), θα παραθέσουμε ένα προς ένα τα τέσσερα βασικά επιχειρήματά με τα οποία υποστηρίζουν την άποψή τους, για να αποδομήσουμε σημείο προς σημείο τους τέσσερις μύθους που τα συνοδεύουν.

1) Ισχυρίζονται με επίκληση στην αυθεντία (Βενιζέλος και Σκουρής) ότι το υπό ψήφιση νομοσχέδιο δεν έχει τίποτα το αντισυνταγματικό, την στιγμή που παραβιάζει κατάφωρα το άρθρο 16 του Ελληνικού Συντάγματος. Δεν χρειάζεται να είμαστε νομικοί ή συνταγματολόγοι για να καταλάβουμε αυτό που διαβάζουμε σε απλά ελληνικά, και συγκεκριμένα:

α) Η ανώτατη τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση (άρθρο 16, παρ. 5).

β) Οι καθηγητές των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι δημόσιοι λειτουργοί. Το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό τους επιτελεί επίσης δημόσιο λειτούργημα (άρθρο 16, παρ. 6).

γ) Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται (άρθρο 16, παρ. 8).

Έχουμε λοιπόν εδώ μια κλασσική περίπτωση παραβίασης του Συντάγματος δια της «ερμηνευτικής παράκαμψής» του (δηλαδή από την πίσω πόρτα), και μια πρόδηλα αντιθεσμική στάση της κυβέρνησης που πυροδοτεί το κύμα των καταλήψεων στα Πανεπιστήμια. Το φοιτητικό κίνημα πράττει το αυτονόητο. Είναι από τις λίγες φορές που η κατάληψη ως μέσο πάλης, αποτελεί εκδήλωση συνταγματικού πατριωτισμού στο πλαίσιο του άρθρου 120 παρ. 4 του Συντάγματος.

2) Ισχυρίζονται ότι με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα μένουν στην Ελλάδα οι Έλληνες που φεύγουν στο εξωτερικό για σπουδές. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε όλες τις χώρες που υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια, οι φοιτητές δε σταμάτησαν να φεύγουν στο εξωτερικό (για λόγους που ευχαρίστως παραθέτουμε αναλυτικότατα εφόσον ζητηθεί, θα απαιτηθεί ξεχωριστό άρθρο λόγω μεγέθους). Για την δική μας περίπτωση που είναι κάπως ιδιάζουσα, δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο χαρακτηριστικό και «κοντινό» παράδειγμα από την Κύπρο, στην οποία λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια ιδιωτικά πανεπιστήμια και παρ’ όλα αυτά έχει τον μεγαλύτερο όγκο φοιτητών που φεύγουν στο εξωτερικό σε σχέση με τον πληθυσμό της. Άλλωστε και η ίδια η Ελλάδα έχει δεκάδες κολλέγια των οποίων τα επαγγελματικά δικαιώματα είναι ισότιμα με αυτά των δημόσιων πανεπιστημίων. Σταμάτησε η φυγή των νέων; Όχι, και ούτε πρόκειται, γιατί η χώρα δεν έχει παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης που να συνδέει το πανεπιστήμιο με την παραγωγή και την κοινωνία.

3) Ισχυρίζονται ότι με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα προσελκύσουμε τόσο φοιτητές όσο και διδακτικό προσωπικό από άλλες χώρες (Έλληνες και αλλοδαπούς). Η ανωτέρω παραδοχή θα είχε μια βάση μόνο εάν άνοιγαν παραρτήματα εδώ τα «μεγάλα» πανεπιστήμια του κόσμου (Harvard, Yale, Prinston, MIT, Οξφόρδη, Κέμπριτζ κλπ), τα οποία ειρήσθω εν παρόδω λαμβάνουν αδρή κρατική χρηματοδότηση από τις κυβερνήσεις των χωρών τους, επιδοτούνται δηλαδή με ζεστό δημόσιο χρήμα και είναι αυστηρά μη κερδοσκοπικά. Θα ανοίξουν εδώ τέτοια παραρτήματα; Είναι τουλάχιστον αστείο και μόνο να το συζητάμε. Τα πανεπιστήμια δεν είναι Pizza Hut ή McDonalds να ανοίγουν «παραρτήματα» παντού. Εκτός αν πιστεύουμε ότι θα αφήσει ο νομπελίστας καθηγητής τα $2,000,000 το χρόνο που πληρώνεται στην Βοστώνη για να διδάξει στην Μακρακώμη. Ή αν πιστεύουμε ότι θα αμαυρώσει το όνομά του το κάθε Harvard για να φυτρώνει σαν το μανιτάρι παντού. Πουθενά στον κόσμο δεν έχουν ανοίξει τέτοια «παραρτήματα». Παραρτήματα στήνουν μονάχα μερικά μικρά, εντελώς μη σοβαρά ιδρύματα με κακή ποιότητα σπουδών και μηδενική έρευνα, καθαρά για κερδοσκοπικούς λόγους. Μεταξύ αυτών και το Τουρκικό Yunus Emre Institute (το αποκάλυψε ο καθηγητής κ. Μάζης) στα πλαίσια εξαγωγής ήπιας ισχύος από την Τουρκία στις χώρες που επιθυμεί να χειραγωγήσει. Εάν λοιπόν θεωρούμε ότι αυτό που μας λείπει και χρειαζόμαστε σαν έθνος, σαν κράτος, σαν λαός είναι τέτοιου επιπέδου φοιτητές και καθηγητές, αντιμετωπίζοντας τα πανεπιστήμια σαν εργοστάσια, σαν αλυσίδες fast fοοd, και σαν ευκαιρία για τις τοπικές κοινωνίες να εξασφαλίσουν κάποιο πρόσθετο εισόδημα νοικιάζοντας γκαρσονιέρες και πουλώντας σάντουιτς, τότε οι κ. Βλατής και Μαλούτας έχουν απόλυτο δίκιο.

4) Ισχυρίζονται ότι η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Περιφέρεια με ταυτόχρονη ενίσχυση και αναβάθμιση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας θα αποβεί προς όφελος του τελευταίου, προφανώς λόγω ανταγωνισμού (δεν γράφουν ακριβώς την λέξη «ανταγωνισμός» αλλά ειλικρινά δεν μπορεί να εξαχθεί βάση κοινής λογικής κάποιο άλλο συμπέρασμα). Εδώ λοιπόν πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι τα πανεπιστήμια δεν παράγουν κάλτσες, ρούχα, μολύβια, καραμέλες, πλυντήρια, αυτοκίνητα, κινητά τηλέφωνα κλπ. Δεν είναι βιοτεχνίες, βιομηχανίες ή εργοστάσια και ούτε ανταγωνίζονται μεταξύ τους όπως οι επιχειρήσεις αυτών των κλάδων ώστε να παράγουν καλύτερα και φθηνότερα προϊόντα. Τα πανεπιστήμια παράγουν γνώση και επιστήμη μέσω της έρευνας, και για να το κάνουν αυτό χρειάζονται ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ, όχι ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟ. Επιστημονικές εργασίες δημοσιεύονται παντού στον κόσμο από κοινού, σε συνεργασία. Ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από κυβερνήσεις και ιδρύματα, δίδονται σε συνεργατικά επιστημονικά σχήματα. Πραγματοποιούνται ανταλλαγές καθηγητών, φοιτητών, διοικητικών υπαλλήλων, γιατί η διάχυση της επιστημονικής γνώσης θεωρείται αμοιβαίο όφελος. Αυτή είναι η τακτική που ακολουθούν τα κορυφαία ακαδημαϊκά ιδρύματα παγκοσμίως και ούτε πρόκειται ποτέ να αλλάξει, γιατί γνωρίζουν πολύ καλά ότι πανεπιστήμιο χωρίς εξωστρέφεια είναι πανεπιστήμιο καταδικασμένο στην ανυπαρξία.

Συνοψίζοντας, η μόνη επισήμανση του κειμένου των κ. Βλατή και Μαλούτα με την οποία συμφωνούμε είναι η αδήριτη ανάγκη ενίσχυσης και αναβάθμισης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, κάτι το οποίο αποτελεί πρωτίστως κυβερνητική ευθύνη. Αυτή η κίνηση μπορεί όντως να συμβάλει στην περιλάλητη περιφερειακή ανάπτυξη, και όχι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Κοζάνη, την Φλώρινα, τα Γρεβενά και την Καστοριά.

Δεν αρκεί βέβαια μόνο αυτή. Απαιτείται μια μεγάλη πολιτική, διανοητική και ηθική προσπάθεια για την επίτευξη του μεγάλου στόχου της περιφερειακής ανάπτυξης. Το σημερινό πολιτικό προσωπικό τόσο σε κεντρικό, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο δείχνει προσώρας ανίκανο να την πραγματοποιήσει. Η ανυπαρξία σχεδίου και οράματος δημιουργεί, συντηρεί και αναπαράγει αυτό το κλίμα της παρακμής. Όπως όλα δείχνουν, νέα υποκείμενα, νέες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις είναι αυτές που θα το σχεδιάσουν και θα το υλοποιήσουν. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι θα είναι εύκολο. Είναι όμως μονόδρομος, αν θέλουμε να έχουμε ένα πανεπιστήμιο αντάξιο των προσδοκιών της νέας γενιάς.