Νέα Φτώχεια για τους Δυτικομακεδόνες με τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (Ε.Π.Σ.) Πυρήνα Ζώνης Απολιγνιτοποίησης (Ζ.ΑΠ.)
Εισαγωγή – Περίληψη: Με τα προτεινόμεναΕιδικά Πολεοδομικά Σχέδια (Ε.Π.Σ.) και τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) για τα λιγνιτικά πεδία Πτολ/δας και Αμυνταίου – Κλειδιού – Αχλάδας, δεσμεύονται οι σημαντικότεροι πλουτοπαραγωγικοί πόροι (γη και ύδωρ) για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ιδιωτικής ΔΕΗ ΑΕ, δηλ. των ξένων FUNDS αλλά και της γερμανικής RWE σε βάρος των προοπτικών ευημερίας των κατοίκων της Δ. Μακεδονίας. Στα πλαίσια της σχετικής διαβούλευσης με το παρόν κείμενο προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα για την άρση των καταστροφικών κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων ώστε να επιτευχθεί ομαλή και αναπτυξιακή κατά το δυνατό μετάβαση της περιοχής στη μετά λιγνίτη εποχή.
1. Ε.Π.Σ. Πυρήνα Ζώνης Απολιγνιτοποίησης (Ζ.ΑΠ.) Πτολ/δας. Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Παράρτημα 1 – Μελέτη Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή.
Σύμφωνα με την πιο πάνω μελέτη η συνολική έκταση επέμβασηςστην περιοχή των ορυχείων Πτολ/δας (Μαυροπηγή, Καρδιά και Νότιο Πεδίο) και των αντίστοιχων λιγνιτικών ΑΗΣ (Πτολ/δας, Καρδιάς και ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου) ανέρχεται σε 151.849,60 στρ., με το νέο ΑΗΣ Πτολ/δα 5 «φιλοξενούμενο» στην ευρύτερη έκταση του Ορ. Μαυροπηγής (τ. Ορ. Κομάνου).
Οι προτεινόμενες χρήσεις γης αφορούν την ανάπτυξη των ακόλουθων δραστηριοτήτων:
1) Παραγωγικές δραστηριότητες υψηλής όχλησης (σελ.9), 10,1% , δηλ. 15.306,81. στρ., για τις βιομηχανικές δραστηριότητες στους ΑΗΣ Καρδιάς, Αγ. Δημητρίου, νέα Πτολ/δα 5 και πέριξ αυτών.
2) Παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής και μέσης όχλησης (σελ. 10), 1,90%, δηλ. 2.885,14 στρ., κατά το ήμισυ αδιατάρακτες εκτάσεις.
3) Εγκαταστάσεις αστικών υποδομών κοινής ωφέλειας (σελ. 11), 22,53%, δηλ. 34.211,79 στρ., από τα οποία 30.500 στρ. για χρήσεις Φ/Β πάρκων και τα υπόλοιπα για έργα αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρίες ή και με αντλησιοταμίευση στο Ορ. Μαυροπηγής και στο Ορ. Καρδιάς.
4) Ειδικές χρήσεις (σελ.11), 0,73%, δηλ. 1.108,50 στρ. για εγκαταστάσεις επεξεργασίας, αποθήκευσης και διάθεσης αποβλήτων, εγκαταστάσεων ανακύκλωσης και υποδομές μεταφορών.
5) Κυρωμένος δασικός χάρτης (σελ. 12) του Ν.998/79, 0,51%, δηλ. 776,80 στρ. που αφορά διατηρούμενες παλιές δασικές εκτάσεις.
6) Διατήρηση οικοτόπων και ειδών (σελ. 12), 4,11%, δηλ. 6.241,01 στρ. για τη δημιουργία τελικών λιμνών στη Σπηλιά, Χαραυγή και στο Ν. Πεδίο.
7) ‘Εμφαση στο φυσικό χαρακτήρα (σελ. 13) 28,08%, δηλ. 42.630,37 στρ. για δασικές χρήσεις.
8) Έμφαση σε αγροτικές δραστηριότητες (σελ. 14), 31,33%, δηλ. 47.569 στρ., με πολύ μεγάλη διασπορά επιμέρους εκτάσεων εξαιτίας της πρόωρης και βίαιης απολιγνιτοποίησης.
9) Έμφαση σε τουρισμό και αναψυχή (σελ. 14), 0,60%, δηλ. 911,76 στρ. γιααθλητικές δραστηριότητες κ.α.
10) Έμφαση σε ειδικές χρήσεις 0,10%, δηλ. 150,10 στρ., που αφορά κυρίως σε αθλητικές εγκαταστάσεις (πίστα moto cross) στην υφιστάμενης κατάσταση.
2. Βασικές Παρατηρήσεις στις Προτεινόμενες Χρήσεις Γης
2.1. Εκτάσεις για Αγροτικές Χρήσεις
Οι εκτάσεις με έμφαση σε αγροτικές δραστηριότητες (εικ. σελ. 14), 31,33%, δηλ. 47.569 στρ. με το χαρακτηρισμό ΠΕΧ-1, παρουσιάζουν μεγάλη διασπορά εξαιτίας της βίαιης, όπως εξελίσσεται στην πράξη, απολιγνιτοποίησης που οδηγεί σε ανώμαλο τρόπο κλεισίματος των ορυχείων. Δυστυχώς, η συνολική έκταση των 47.569 στρ. για αγροτικές χρήσεις εμφανίζεται παραπλανητικά υψηλή, δηλ. «παραφουσκωμένη». Ειδικότερα, στην εικόνα της σελ. 4 της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (ΣΜΠΕ) – ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙV- ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ (συν. εικ. 1) συμπεριλαμβάνεται για αγροτικές χρήσεις (ΠΕΧ-1) έκταση ~15.000 στρ. περιμετρικά της τελικής λίμνης του Ν. Πεδίου. Όμως, η έκταση αυτή είναι έντονα κεκλιμένη, αφού περικλείει τα τελικά πρανή εκσκαφής στη νότια και ανατολική πλευρά της και τα πρανή εσωτερικής απόθεσης αγόνων υλικών στη βόρεια και δυτική, αντίστοιχα. Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει ο καθένας εάν εξετάσει λεπτομερή τοπογραφικό χάρτη της συγκεκριμένης περιοχής του Ν. Πεδίου, η οποία σε ορισμένα σημεία προσεγγίζει βάθη 200 μ. από τη φυσική επιφάνεια. Πρόκειται, σαφώς, για παραπλάνηση της τοπικής κοινωνίας, εμφανίζοντας αυξημένες εκτάσεις για γεωργικές χρήσεις, δεδομένου ότι:
– Η ίδια περιοχή, στην εγκεκριμένη ΜΠΕ με τη νέα Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) των ορυχείων Πτολ/δας (Α. Π.: ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/18894/1245 Ημ/νία: 20/02/2024), χαρακτηρίζεται ως ζώνη Αναψυχής και Αθλητισμού με ορίζοντα το 2031 (συν. εικ. 2).
– Η αντίστοιχη έκταση περιμετρικά της τελικής λίμνης του Ν. Πεδίου, στη ΜΠΕ του 2011 που ίσχυε μέχρι πρόσφατα (19 ΦΕΒ 2024) με ομαλό κλείσιμο των ορυχείων, προορίζονταν για δασικές χρήσεις με ορίζοντα το 2050 (συν. εικ. 3). Αυτή ήταν και είναι και σήμερα η πλέον επιβεβλημένη επιλογή εξαιτίας της έντονης κλίσης στο χώρο εκσκαφών και αποθέσεων αγόνων υλικών, που καθιστούν την έκταση αυτή ακατάλληλη για αποδοτικές γεωργικές καλλιέργειες. Αντίθετα, η δασοκάλυψη συμβάλλει στην αντοχή στη διάβρωση των εδαφών και στην ευστάθεια των πρανών, στην αποφυγή των αυταναφλέξεων με την επιμελημένη δασοκάλυψη των λιγνιτικών πρανών ως προβλεπόμενη, εξάλλου, υποχρέωση του εκμεταλλευτή στη νέα ΑΕΠΟ, ακόμη δε και στην αυξημένη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα κλπ. Επομένως, επιβάλλεται η δασική αποκατάσταση της περιοχής αυτής από τη ΔΕΗ ΑΕ, όπως περιγράφονταν στη ΜΠΕ(2011) και τη σχετική τότε Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ 133314/2929/9-11-2011).
2.2 Εκτάσεις 30.500 στρ. για εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων συνολικής ισχύος 1080 MW Η ΔΕΗ ΑΕ διατηρεί στην κατοχή της συνολική έκταση 30.500 στρ. στα ορυχεία Πτολ/δας για την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων ισχύος 1080 MW. Πρόκειται για οριζόντιες και παραοριζόντιες εκτάσεις σε αποκατεστημένες, προς αποκατάσταση και σε αδιατάρακτες περιοχές, που είναι, όμως, οι αποδοτικότερες για γεωργικές καλλιέργειες, όπως αναλύεται στη ΜΠΕ (2011). Ακόμη,σημειώνεται ότι στη ΜΠΕ(2011) προβλέπονταν έκταση κατά μέγιστο τεσσάρων χιλιάδων (4.000) στρ. για ζώνη καινοτομίας μέσα στην οποία θα αναπτύσσονταν μικρό Φ/Β πάρκο.
Στις πιο πάνω εκτάσεις πρέπει να προστεθούν και 21.000 στρ. για την εγκατάσταση μεγα Φ/Β πάρκων στο Ορ. Ανυνταίου ισχύος 940 MW (συνεργασία γερμανικής RWE -51% και ΔΕΗ – 49%). Επομένως, στερούνται από τους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας με αποκλειστική υπαιτιότητα της ΔΕΗ ΑΕ – ελεγχόμενης ήδη με κυβερνητική επιλογή από το ΝΟΕ 2021 από ιδιωτική μετοχική πλειοψηφία (~66%, ξένα FUNDS κλπ) – ιδιαίτερα εύφορες εν δυνάμει εκτάσεις 51.500 στρ. για την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων ισχύος 2020 MW. Αυτό, προφανώς, δεν μπορεί να το δεχθεί κανείς νοήμων και καλόπιστος κάτοικος της περιοχής, όπως εξάλλου δεν επέτρεψαν τούτο οι κάτοικοι στη Β. Ρηνανία – Βεστφαλία στις αντίστοιχες πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις των ορυχείων της γερμανικής RWE, όπου δεν εγκαταστάθηκαν μεγαΦ/Β πάρκα με σύμφωνη γνώμη της RWE. Τονίζεται ιδιαίτεραι ότι τα μεγαΦ/Β πάρκα προσφέρουν μηδαμινή σχεδόν απασχόληση εργαζομένων, ενώ οι αποδοτικές γεωργικές καλλιέργειες σε 51.500 στρ. εξασφαλίζουν σταθερή μελλοντική απασχόληση σε χιλιάδες ανέργους στη Δ. Μακεδονία.
2.3. Έργα Αντλησιοταμίευσης. Με τον όρο αντλησιοταμίευση νοείται η άντληση νερού από μια λίμνη και τροφοδοσία – αποθήκευση νερού σε μια δεύτερη λίμνη σε υψηλότερη στάθμη, από όπου με τη βαρύτητα μπορεί να παραχθεί υδροηλεκτρική ενέργεια (Υ-Η.Ε.) τροφοδοτώντας με νερό την πρώτη, χαμηλότερη λίμνη. Η άντληση γίνεται, συνήθως, σ τις ώρες που «περισσεύει» η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια (Η.Ε.) από ΑΠΕ με αποτέλεσμα η ΔΕΗ ΑΕ να επιβαρύνεται με χαμηλή τιμή αγοράς Η.Ε. Αντίθετα, η Υ-Η.Ε. παράγεται τις ώρες υψηλής ζήτησης Η.Ε. και άρα πωλείται από τη ΔΕΗ ΑΕ σε ιδιαίτερα υψηλή τιμή (μέγιστη επιτρεπτή για Υ-Η.Ε). Πρόκειται, δηλ. για ιδιαίτερα κερδοφόρα δραστηριότητα της ιδιωτικής ΔΕΗ, η οποία προτίθεται να δεσμεύει τα λιγοστά – δυσεύρετα, όπως εξηγείται στη συνέχεια, νερά των ορυχείων Πτολ/δας για παραγωγή Υ-Η.Ε. σε βάρος των πολλαπλών επωφελών δυνητικών χρήσεων από τους κατοίκους της περιοχής. Ειδικότερα, το ζεύγος των λιμνών για αντλησιοταμίευση στο Ορ. Μαυροπηγής ( σελ. 11 της μελέτης), χωροθετείται στο Δ.ΒΔ τμήμα του, κοντά στη ζώνη του βασικού τεκτονικού ρήγματος Μαυροπηγής που επηρέασε αρνητικά για σειρά ετών τη λειτουργία του ορυχείου με σημαντικά προβλήματα ευστάθειας. Η ζώνη αυτή ρηγμάτωσης διαχωρίζει τα νεογενή μαλακά ιζήματα της λιγνιτοφόρου λεκάνης από τα πολύ παλιότερα μεσοζωικά βραχώδη πετρώματα του ορεινού όγκου του Ασκίου (Σινιάτσικο), συνεχίζεται δε προς νότο διερχόμενη από τον οικισμό Ποντοκώμης στην περιοχή του Ορ. Καρδιάς. Μετά τα πιο πάνω προκύπτουν αβίαστα ερωτήματα όπως:
-Υπάρχουν επαρκείς ποσότητες νερού στην περιοχή για τέτοιες χρήσεις παράλληλα με την εξυπηρέτηση των αναγκών των κατοίκων για υδρευτικούς, αρδευτικούς κ.α. σκοπούς;
-Πώς χωροθετούνται έργα αντλησιοταμίευσης κοντά στη συγκεκριμένη ζώνη ρηγμάτωσης, αφού είναι γνωστό ότι η λειτουργία αντλησιοταμίευσης προκαλεί συχνότατη, συνεχή και μεγάλη μεταβολή της στάθμης του νερού του ζεύγους των λιμνών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μείωση της αντοχής των διαβρεχόμενων υλικών; -Έγιναν οι απαραίτητες γεωτεχνικές μελέτες για τη μακροχρόνια ευστάθεια της περιοχής πριν αποφασιστεί η λειτουργία της αντλησιοταμίευσης στη ζώνη αυτή; Ας δούμε, λοιπόν, ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά δεδομένα για τα πιο πάνω θέματα:
1) Στο Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης (Technical Mine Master Plan,ΤΜΜP) των Ορυχείων του ΛΚΔΜ(1996) που εκπονήθηκε σε συνεργασία της υπηρεσίας μελετών της γερμανικής RWE με την αντίστοιχη της Γεν. Δ/νσης Ορυχείων της ΔΕΗ, αναφέρονταν ότι για την αρχική πλήρωση των λιμνών στα τελικά κενά εκσκαφής των ορυχείων Πτολ/δας, θα έπρεπε να εξεταστούν δαπανηρές λύσεις εξωτερικής μεταφοράς νερών με άντληση εκατοντάδων εκατ. κυβ. μέτρων. Έτσι, π.χ. εξετάζονταν η άντληση νερού από το «εποχικό» φράγμα Περδίκκα σε απόσταση ~13 χλμ. ΒΑ του Ορ. Μαυροπηγής, σε περιορισμένες όμως ποσότητες λόγω της γνωστής κατασκευαστικής αστοχίας με τις συνεχείς υπόγειες διαρροές, καθώς και κυρίως από το φράγμα Πολυφύτου σε απόσταση πάνω από 16 χλμ. νότια των ορυχείων αλλά με υψομετρική διαφορά της τάξης των 400 μ.
Επίσης, στη σελ.581 της νέας εγκριθείσα ΜΠΕ των ορυχείων Πτολ/δας αναφέρεται: «Το δυναμικό της υδρολογικής λεκάνης Σαριγκιόλ είναι φτωχό σε επιφανειακά νερά, καθώς στο μεγαλύτερο μέρος της καλύπτεται από έντονα καρστικοποιημένα ανθρακικά πετρώματα, τα οποία δεν ευνοούν την επιφανειακή απορροή. Τα νερά που απορρέουν επιφανειακά συγκεντρώνονται στο ρέμα Σουλού που εκβάλλει στη λίμνη Βεγορίτιδα».
2) Για την κάλυψη των αναγκών σε νερό για τη λειτουργία όλων των λιγνιτικών ΑΗΣ της περιοχής Πτολ/δας αλλά και του ΑΗΣ Αμυνταίου αντλούνταν αρκετές δεκάδες εκατ. κυβ. μέτρων νερού ετησίως (>50 εκατ. κ. μ.) από την τεχνητή λίμνη Πολυφύτου. Σημαντικό τμήμα των νερών των λιγνιτικών ΑΗΣ απορρίπτονταν στην υδρολεκάνη των ορυχείων Πτολ/δας, δραστηριότητα που θα μηδενιστεί με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση.
3) Τα υπόγεια νερά του υδροφορέα των υπερκειμένων του λιγνίτη αγόνων ΝΔ του ορίου εκσκαφής των ορυχείων Πτολ/δας αξιοποιούνται εντατικά από τους αγρότες της ευρύτερης περιοχής Σαριγκιόλ με τη λειτουργία πολλών (>200) υδρογεωτρήσεων, δραστηριότητα που θα συνεχιστεί και μετά την απολιγνιτοποίηση. Επομένως, δεν θα είναι πρακτικά διαθέσιμα για τη δημιουργία τελικών λιμνών στα ορυχεία, εκτός από ένα πολύ μικρό τμήμα κατά τη χειμερινή περίοδο που βρίσκεται πολύ κοντά στα τελικά ανοικτά πρανή των εκσκαφών.
4) Αντίστοιχα, από την ΒΑ πλευρά των ορυχείων Πτολ/δας εισρέουν επιφανειακά και υπόγεια νερά από την περιοχή των ΝΔ πρανών της ορεινής ζώνης του Βερμίου. Μέχρι σήμερα δεν προβλέπεται κανένα πρόγραμμα ενεργειών για τη συστηματική υδρομάστευση και αξιοποίηση των νερών αυτών, όπως κατ’ επανάληψη επισήμανα σε αναρτήσεις μου στο διαδίκτυο. Ούτε στη νέα ΜΠΕ υπάρχει σχετική πρόβλεψη λήψης συγκεκριμένων συστηματικών μέτρων στην κατεύθυνση αυτή. Αντίθετα, η απόφαση να διατεθούν 30.500 στρ. στις εκτάσεις των ορυχείων Πτολ/δας για την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων σηματοδοτεί ουσιαστικά την έλλειψη ενδιαφέροντος της ιδιωτικής ΔΕΗ ΑΕ για την αξιοποίηση των νερών αυτών στην ανάπτυξη δυναμικών γεωργικών καλλιεργειών. Κατά συνέπεια, αν δεν ληφθούν ειδικά μέτρα, τα πολύτιμα αυτά νερά του Βερμίου θα «χαθούν» στη μάζα των αγόνων υλικών των αποθέσεων, χωρίς να αναπτυχθεί υδροφορέας εξαιτίας της κυριαρχίας αδιαπέρατων υλικών (άργιλοι, μάργες) και δεν θα συμβάλουν πρακτικά στη δημιουργία και ανάπτυξη των λιμνών στα τελικά κενά εκσκαφής..
5) Στη νέα ΜΠΕ αναφέρεται ότι δεν έχει εκπονηθεί η τελική υδρολογική μελέτη για τα ορυχεία Πτολ/δας, όπως αυτό έγινε για το Ορ. Αμυνταίου με το πλούσιο υδατικό δυναμικό. Παραμένουν, δηλ. ακόμη σημαντικές αβεβαιότητες στην ποσοτική προσέγγιση του υδρολογικού ισοζυγίου. Για τούτο, στη σελ. 291 της νέας ΜΠΕ υπάρχει σχετικός Πίνακας 6-47 με ενδεικτικά χαρακτηριστικά λιμνών τελικών εκσκαφών Λιγνιτωρυχείων Πτολ/δας, τα οποία είναι τα εξής:
–Λίμνη Ορυχ. Καρδιάς: στάθμη πυθμένα 528 – 537 μ. απόλυτο υψόμετρο, ενδεικτική μέγιστη στάθμη νερού με υψόμετρο 540 μ. με κλίση πρανών αποθέσεων αγόνων 1:7 και πρανών εκσκαφής 1:5. Πρόκειται, δηλ. για λίμνη μικρής έκτασης και μικρού μέσου βάθους νερού (6μ.).
-Λίμνη Νοτίου Πεδίου: στάθμη πυθμένα 500 – 530 μ. απόλυτο υψόμετρο, ενδεικτική μέγιστη στάθμη νερού με υψόμετρο 590 μ. και με κλίση πρανών αποθέσεων αγόνων 1:7 και πρανών εκσκαφής 1:6 – 1:7. -Λίμνη Μαυροπηγής: στάθμη πυθμένα 482 – 500 μ. απόλυτο υψόμετρο, ενδεικτική μέγιστη στάθμη νερού με υψόμετρο 600 μ. και με κλίση πρανών αποθέσεων αγόνων 1:5 και πρανών εκσκαφής 1:4. Κοντολογής δεν υπάρχει μέχρι σήμερα αξιόπιστη εκτίμηση για το πότε και πώς θα επιτευχθεί η τελική στάθμη – ισορροπία στις λίμνες των ορυχείων Πτολ/δας.
6) Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τη μελέτη ΤΜΜΡ (1996), το τμήμα των πρανών των εκσκαφών και αποθέσεων αγόνων που αντιστοιχεί στη ζώνη κυματισμού – διακύμανσης της στάθμης των λιμνών, πρέπει να διαμορφωθεί με πολύ ήπιες κλίσεις, δηλ. 1:10 και 1:15 για τα πρανή εκσκαφών και αποθέσεων αγόνων, αντίστοιχα, για λόγους ευστάθειας. Η διαμόρφωση αυτή επιβάλλεται επειδή «ξεπλένονται» τα πρανή από το νερό και μειώνεται η διατμητική αντοχή ορισμένων στρωμάτων υλικών με κίνδυνο κατάρρευσης των πρανών. Επομένως, παρόμοια διαμόρφωση πρανών πρέπει να γίνει και στο τμήμα μεταβολής της στάθμης των λιμνών της αντλησιοταμίευσης.
3. Σχετικές Προβλέψεις στη Νέα ΑΕΠΟ των Ορυχείων Πτολ/δας
Στη νέα ΑΕΠΟ των ορυχείων Πτολ/δας (Α. Π.: ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/18894/1245 Ημ/νία: 20/02/2024), μεταξύ άλλων, σχετικά με θέματα ανάπτυξης των τελικών λιμνών, αποφυγής αυταναφλέξεων στα λιγνιτικά πρανή, ευστάθειας πρανών κ.α., προβλέπονται:
«δ2.21. Στις θέσεις των κενών των εκσκαφών που έχουν δημιουργηθεί μόνιμοι ταμιευτήρες υδάτων (λίμνες) ή που προβλέπεται να δημιουργηθούν κατά την διάρκεια της επέμβασης, να γίνει η αποκατάσταση σε όλες τις τελικές επιφάνειες (βαθμίδες εκμετάλλευσης – αποθέσεις στείρων) που βρίσκονται πάνω από την αναμενόμενη τελική στάθμη των υδάτων τους.
δ2.22. Δύο έτη πριν την ολοκλήρωση της εκμετάλλευσης, (δηλ. πρακτικά σήμερα!!!), να υποβληθεί προς αξιολόγηση στην ΔΙΠΑ/ΥΠΕΝ, ΤΕΠΕΜ του άρθρου 11 του Ν.4014/11, για τη δημιουργία των ταμιευτήρων υδάτων, η οποία να περιλαμβάνει και να εξετάζει κατ’ ελάχιστον:
– τους φυσικούς και τεχνητούς τρόπους τροφοδοσίας των ταμιευτήρων με νερά, καθώς και την λειτουργικότητα των λιμνών σε σχέση με τα άλλα υδρολογικά συστήματα της περιοχής (ρέμα «Σουλού» και λίμνη «Βεγορίτιδας») και γενικά τη βιωσιμότητα ως υγροτοπικού λιμναίου οικοσυστήματος. – στοιχεία οργάνωσης του υδρολογικού ισοζυγίου
– στοιχεία διαχείρισης των επιφανειακών υδάτων. – στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος και προστασίας της βιοποικιλότητας και βιωσιμότητας της περιοχής στη μεταλιγνιτική περίοδο. – στοιχεία αποκατάστασης σε όλες τις τελικές επιφάνειες (βαθμίδες εκμετάλλευσης, αποθέσεις στείρων) που βρίσκονται πάνω από την αναμενόμενη τελική στάθμη των υδάτων τους.
– την ευστάθεια και η σταθεροποίηση των πρανών των λιμνών καθώς την διαμόρφωση κατάλληλων κλίσεων των πρανών (όχι κατακόρυφα) με στόχο την αποτροπή φαινομένων κατολισθήσεων και καθιζήσεων και διάβρωσης των εδαφών πέριξ του λιμναίου οικοσυστήματος.
– την εξασφάλιση του ικανού βάθους για τη δημιουργία υγιούς λιμναίου οικοσυστήματος.
– την ανάπτυξη της παρυδάτιας και υδροχαρούς βλάστησης στα νέα λιμναία οικοσυστήματα με πρόβλεψη ενίσχυσης των πρανών με φυτεύσεις παρόχθιας βλάστησης με ενδημικά ήδη.
– την πρόβλεψη δημιουργίας εκτεταμένης επιφάνειας νερού και δημιουργία απομονωμένων νησίδων φωλεάσματος πτηνών εσωτερικά των λιμνών.
– την πρόβλεψη δημιουργίας κεκλιμένου πυθμένα, σε διάφορα σημεία περιμετρικά στα άκρα (ρηχές επιφάνειες), για την υποβοήθηση προσέγγισης υδρόβιων πουλιών και βλάστησης.
– τη συνεκτίμηση, στο τελικό σχεδιασμό και των στοιχείων του υπ’αριθμ. 60447/30-06-2023 εγγράφου της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Κοζάνης.
– Τα τελικά πρανή των στρωμάτων λιγνίτη, να διαμορφώνονται με ήπιες κλίσεις και όπου είναι εφικτό, να λαμβάνει χώρα κάλυψη με στείρα – άγονα υλικά και άμεση φυτοκάλυψη. Αν οι γεωμετρικές παράμετροι το επιτρέπουν, να λαμβάνει χώρα πλήρωση των ορυγμάτων με δημιουργία βαθμίδων στείρων-αγόνων, μπροστά από εκτεθειμένα πρανή λιγνίτη………….
δ5.12. Να παρακολουθείται η στατική συμπεριφορά των αποθέσεων των στείρων, για τυχόν ενδείξεις αστοχίας των πρανών ή κατολισθήσεων μαζών».
4. Συμπεράσματα – Προτάσεις
Από τα προαναφερθέντα προκύπτουν οι ακόλουθες συνοπτικές προτάσεις:
α) Να αναπτυχθεί η δασική βλάστηση γύρω από την τελική λίμνη του Ν. Πεδίου σε έκταση περίπου 15.000 στρ., όπως προβλέπονταν στη Μ.Π.Ε. (2011).
β) Να διατεθούν τα ~30.500 στρ. στα Ορ. Πτολ/δας και τα 21.000 στρ. στο Ορ. Αμυνταίου που προορίζονται για εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων για την ανάπτυξη αποδοτικών γεωργικών καλλιεργειών, όπως, δηλ. προβλέπονταν στη Μ.Π.Ε.(2011) των Ορ. Πτολ/δας. Παράλληλα, με δεδομένη την ύπαρξη στην περιοχή δικτύου υψηλής τάσης πολύ μεγάλης ισχύος, να δοθεί η δυνατότητα στους κατοίκους, συνεταιρισμούς, ΟΤΑ και άλλους φορείς της Δ. Μακεδονίας για ευρεία εγκατάσταση Φ/Β στέγης.
γ) Να επανεξεταστεί η σκοπιμότητα ανάπτυξης έργων αντλησιοταμίευσης στα ορυχεία Μαυροπηγής και Καρδιάς, αφού, εκτός από το ελλειμματικό υδρολογικό ισοζύγιο στη λεκάνη Σαριγκιόλ, τα έργα αυτά εγκυμονούν κινδύνους αστάθειας των πρανών των λιμνών με απροσδιόριστες συνέπειες για το οικοσύστημα. Επιβάλλεται, επομένως, να προηγηθεί ενδελεχής εξέταση του θέματος με την εκπόνηση των απαραίτητων γεωτεχνικών και υδρογεωλογικών μελετών για τη μακροπρόθεσμη ευστάθεια αλλά και για το υδρολογικό ζήτημα της ανάπτυξης των τελικών λιμνών με το ελάχιστο κόστος. Η ιδιωτική ΔΕΗ ΑΕ οφείλει πρώτιστα να αξιοποιήσει για έργα αντλησιοταμίευσης τις λεκάνες των υδροηλεκτρικών της φραγμάτων κι όχι να στερήσει εύφορη γη και ύδωρ, δηλ. τους πολυτιμότερους πλουτοπαραγωγικούς πόρους από τους δυτικομακεδόνες για τα συμφέροντα των μετόχων της (ξένα FUNDS) και της γερμανικής RWE.
Οι πιο πάνω προτάσεις, σε συνδυασμό με την παράταση της απολιγνιτοποίησης για την περίοδο 2038-50, που πρότεινα κατ’ επανάληψη (συνημ. 4), θεωρώ ότι αποτελούν τις ελάχιστες και στοιχειώδεις υποχρεώσεις της σημερινής ιδιωτικής ΔΕΗ ΑΕ απέναντι στην τοπική κοινωνία της Δ. Μακεδονίας, η οποία συνέβαλε όσο καμία άλλη στην αντιμετώπιση του μόνιμου ενεργειακού προβλήματος της χώρας, τουλάχιστο κατά την πρόσφατη 45ετία. Παρόλα αυτά, η περιφέρεια της Δ. Μακεδονίας αντιμετωπίζει, σήμερα, τις πλέον ζοφερές προοπτικές με την πρόωρη και βίαιη απολιγνιτοποίηση, αφού σημειώθηκε, ήδη, η μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού στη χώρα (-10,5% μεταξύ 2011 και 2021) και δραστική μείωση του τοπικού ΑΕΠ. Εναπόκειται, πλέον, στους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, αφού ενημερωθούν υπεύθυνα για τα τεκταινόμενα, να αναλάβουν τις απαραίτητες αγωνιστικές πρωτοβουλίες, ώστε να διασφαλίσουν την αξιοπρεπή συνέχιση της ζωής τους και ιδιαίτερα των νέων στην πολύπαθη αυτή περιφέρεια της χώρας μας. Οι καιροί ου μενετοί!!
ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
τ. Δ/ντης Λιγνιτικού Κέντρου Δ. Μακεδονίας (ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ), τ. μέλος Δ.Σ. ΔΕΗ ΑΕ
Συν. 1: Τελική εικόνα χρήσεων γης ορυχείων Πτολ/δας 2028
Συν. 2: Νέα Προτεινόμενη ΜΠΕ Ορυχείων Πτολ/δας (εικόνα 6-4): Στάθμη ανάπτυξης των εργασιών με τις βασικές χρήσεις γης στο τέλος του 2031.
Συν. 3: Τελική Εικόνα (2050) Ορυχείων Περιοχής Πτολ/δας ( ΜΠΕ ΝΟΕ 2011)
Συνημ. 4: α) Προτάσεις Μόνιμης Διαφυγής από το Αδιέξοδο του Ηλεκτρικού Ισοζυγίου (Η.Ι.) της Ελλάδας και
β) Αδιέξοδο στην Ομαλή Μετάβαση της Δ. Μακεδονίας στη μετά Λιγνίτη Εποχή, (energypress.gr, oryktosploutos.net, vetonews.gr, kozanimedia.gr, kozanitv.gr κ.α. στις 28 ΔΕΚ 2022 και 20 ΙΑΝ 2023, αντίστοιχα).,
