Εκλεκτοί προσκεκλημένοι.
Κυρίες και κύριοι
Δεν θα μιλήσω σήμερα για την
Ζωγραφική που έχει τεκμηριωμένες τις απαρχές της σε σπήλαια και βραχώδεις επιφάνειες των σπηλαίων Σωβιέ και Λασκώ, στη νότια Γαλλία.
Σε αποχρώσεις του κόκκινου, του καφέ, του κίτρινου και του μαύρου, οι ζωγραφιές στους τοίχους και τις οροφές είναι από βίσονες, βοοειδή, άλογα και ελάφια.
Ίσως με την βοήθεια της τεχνολογίας θα ήταν ευκολότερο…
Σήμερα θα μιλήσω για τον άνθρωπο –ζωγράφο –Αγιογράφο, Αριστοτέλη Βαρσάμη όπως τον βλέπει ένας φίλος της τέχνης και του ίδιου του δημιουργού.
Μετά δε και τις εξαιρετικές προηγηθείσες αναφορές εξεχόντων ειδικών το έργο μου γίνεται δυσκολότερο…
Ο Αριστοτέλης Βαρσάμης κάπως αργά-ευτυχώς- αναγνωρίζεται και τιμάται από το δυσκολότερο κομμάτι της κοινωνίας:
Τους συντοπίτες του!
Τον γνώρισα, νεανίας ων, στη δεκαετία του70…
Πρώτα σαν αναφορά, μετά σαν μια αιρετική καρικατούρα, έναν επιστήθιο φίλο και ομότεχνο του αδελφού μου και συνεχίζω να γνωρίζω ακόμα καλύτερα μια εξέχουσα προσωπικότητα που διατηρεί νεανικό πνευματικό σφρίγος με διαρκείς αναζητήσεις….
Μπορεί να μας χωρίζουν περίπου δύο δεκαετίες αλλά η ανταλλαγή απόψεων με τον συντοπίτη ζωγράφο-αγιογράφο Αριστοτέλη Βαρσάμη είναι πάντα μια ευχάριστη πρόκληση και ιδιαίτερη τιμή μια μένα η φιλία του.
Η γαλήνη και η ευγένεια που αποπνέει το ύφος και η εκφορά του λόγου του και η ελευθερία ενός αυθεντικού και μη στρατευμένου καλλιτέχνη σε οδηγεί σε μαγικές περιπλανήσεις στον κόσμο των ιδεών, των καλλιτεχνικών εκφραστικών ρευμάτων , σε ανυψώνει απελευθερώνοντάς σε από τα φθοροποιά γήινα βαρίδια και σε οδηγεί σε μια απολαυστική ξεχωριστή διαδρομή για να δεις με αναλυτική ακρίβεια μια σπάνια εσωτερική πραγματικότητα του κόσμου.
Υπαρκτή αλλά ακουσίως ή εκουσίως περιθωριοποιημένη….
Με την διεισδυτική ματιά του καλλιτέχνη και τις αποκαλυπτικές πανδαισίες της χρωματικής παλέτας συντίθενται μπροστά σου εικόνες και νοήματα με ενδεικτική γλαφυρότητα τόσο αναπάντεχα όμορφα και ορμητικά όσο με την αφαίρεση της σκουριάς και των ξένων υλών από ανακαλυφθέντα θησαυρό!
Καθήμενοι κάτω από την μη έχουσα κακία , γωνιακή εξημερωμένη ακακία της πλατείας, το δέντρο της οικείας σοφίας, φιλοσοφούμε με τον φίλο Αριστοτέλη πίνοντας τον καφέ μας σε μια πολύβουη πλατεία η οποία αδιαφορεί και ξοδεύει ενέργεια για τα ασήμαντα που κατατρύχουν το ζην στην λιμνάζουσα ρηχότητα της επαρχίας…
Σεμνός, ασκητικός, μετριόφρων ισχυρίζεται με αφοπλιστική ειλικρίνεια ότι δεν έχει πάει σε πανεπιστήμια, δεν είναι μορφωμένος….
Έχει μια συστολή και πίκρα αυτή η εξομολογητική εξ αρχής εισαγωγική εξήγηση στον συνομιλητή κατάλοιπο της αυστηρότητας του πατριαρχικού περιβάλλοντος που είχε εκτίμηση σε απτά και καθωσπρέπει εργαλεία που μόχθου που έφεραν τον άρτο τον επιούσιο στο καθημερινό τραπέζι με το περιτύλιγμα από ένα χειροπιαστό πρότυπο με ειδικό βάρος τιμιότητας και σκονισμένου ιδρώτα χωρίς να έχει καμιά ιδιαίτερη εκτίμηση στην τέχνη…
Όμως ο Αριστοτέλης διάβασε πολύ, ταξίδεψε πολύ, διαβάζει ακόμα και γράφει θαυμάσια….
Όλα αυτά τα μαθήματα σε μουσεία, αίθουσες τέχνης μαζί με τις διαδρομές σε τόπους μακρινούς και σημαντικούς στην τέχνη του χρωστήρα, οι αλληλοεπιδράσεις με ανθρώπους είναι ένα πανεπιστήμιο που ναι μεν δεν δίνει πτυχία αλλά δίνει περιεχόμενο σε αυτό που είναι και φαίνεται αλλά και στο άγνωστο θησαυρό που κρύβει ο Αριστοτέλης:
το Άριστο και τέλειο!
Το μεν πρώτο εμπεριέχεται ως έννοια στο μέτρο
Το δε δεύτερο με την τελείωση,
την σκοπούμενη ολοκλήρωση και ανύψωση.
Στα ανθρώπινα όρια με την προσπάθεια του όντος για αθανασία!
Αυτήν που κατέχουν μόνο οι θεοί!
Μιλάει και ονειρεύεται μέσα από τη σιωπή του….
Μια εύγλωττη σιωπή
Περίεργη και δύσκολη η γλώσσα της σιωπής…
Είναι γλώσσα σημαίνουσα , γλώσσα της ψυχής, γλώσσα της δημιουργίας…
Γράφει και εκφράζεται με μολύβια, ακουαρέλες, αυγοτέμπερες και λάδια σε χαρτί ,σε καμβά , σε ξύλο….ζωγραφίζοντας!
Μέσα στο δημιουργικό κελί της μοναξιάς ξεδιπλώνει και διαχέει το ταλέντο του…
Θείο χάρισμα αλλά και προϊόν σκληρής δουλειάς….
Από φύσημα αιθέρα και πνεύματος μετατρέπεται σε δημιουργικό έργο που έχει μια αυθύπαρκτη κινητικότητα διαχρονικά και μια αξιόλογη διεισδυτική κοινωνικότητα…
Ταξιδεύει στην αιωνιότητα απρόσκοπτα και απρόοπτα για τους μη γνωρίζοντες….
Διακριτικά, ανάλαφρα, ευγενικά…
Ταπεινός ταξιδευτής στα μετόπισθεν
Μακριά από τις πρώτες θέσεις …
Θέσεις προβολής , υπερβολής και κενότητας…
Αγιογραφώντας τους ναούς όπου δοξολογείται ο Θεός και καταρρίπτεται η ανθρώπινη μικρότητα, η αλαζονεία και η ματαιοδοξία δεν γίνεται αντιληπτή η συνεισφορά του καθοδηγούμενου χρωστήρα…
Ως κιβωτός δότου, φέρει σφραγίδα δωρεάς πνεύματος αγίου στην χρονοκάψουλα της ανθρώπινης ύπαρξης που ταξιδεύει στο μέλλον με ότι πιο πολύτιμο έχει προσποριστεί για τους δρόμους που θα διαβεί και ότι αξιόλογο και ανθεκτικό στην φθορά θα υποδέχεται….
Εισερχόμενος στους ναούς που αγιογράφησε ο Αριστοτέλης δέχεσαι την πλημμυρίδα της καταλυτικής αγαλλίασης και ανύψωσης χωρίς δισταγμούς και αμφιταλαντεύσεις…
Οι Άγιοι και οι Αγίες του φέρουν την γλυκύτητα του θείου και την ιλαρότητα του ανεσπέρου φωτός μακριά από την φοβική τιμωρητική αυστηρότητα…
Ο Αριστοτέλης δεν γνωρίζει να φωτίζει μόνο τα ρομαντικά ή υπερρεαλιστικά οράματά του με τον χρωστήρα με Αναγεννησιακές και Βυζαντινές επιρροές.
Συνεπής, ανθρωποκεντρικός και πιστός στις εκφραστικές θείες μορφές του άσπιλου γυναικείου σώματος επικεντρωμένου ιδιαίτερα στα θεομητορικά πρόσωπα, τελειούται σε συνθέσεις και συμβολισμούς και πίσω από διαφανείς πτυχώσεις αποκαλύπτεται η καθαρότητα της ψυχής, η ατέρμονη μοναχικότητα, ενός κορυφούμενου καθαρτικού δράματος…
Στο πλούσιο έργο του ιδιαίτερη θέση έχουν οι θηλυκές πανάγιες μορφές, φορείς της ζωής και του μυστηρίου της αιωνιότητας.
Απρόσωπες, ελλειψοειδείς, παραμορφωμένες ή εξιδανικευμένες σε οδηγούν διερευνητικά σε εσωτερικές αναζητήσεις.
Γαλήνη, θλίψη, απώλεια, καρτερία, αναζήτηση, απορία, όνειρα, επιθυμίες, ανάταση, φτερούγισμα, αναπέταγμα…
Προβάλλοντας επιδεικτικά ατέλειες δραματικές, οδηγείσαι στην κορύφωση, στην εξιδανίκευση του έρωτα ιδεών, στην Πλατωνική και Αριστοτέλεια συνύπαρξη! στην τελείωση, στη θέωση!
Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ομορφιά, χωρίς έρωτα…
Δεν υπάρχει τέχνη δίχως ελευθερία!
Ο άνθρωπος αναζητάει πάντοτε την αλήθεια, την φύση των πραγμάτων…
Αυτό κάνει και ο καλλιτέχνης!
Μας βοηθάει να τη βρούμε χωρίς να μας τα δείχνει όλα!
Η ανθρώπινη μικρότητα δεν συγχωρεί αυτόν που ξέρει, αυτόν που βλέπει, αυτόν που οραματίζεται….
Η σεμνότητα και η αγιότητα των γυμνών μορφών του Αριστοτέλη Βαρσάμη είναι ενδεικτική και του σπάνιου χαρακτήρα και του επιτεύγματός του:
Απέφυγε την βλασφημία!
Ύψωσε και ανέδειξε το εσωτερικό κάλλος, την αρετή, όμοια με αυτή των αγγέλων!
Ο Αριστοτέλης Βαρσάμης από το Μαυρονόρος Γρεβενών, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει ως παιδί για ένα διάστημα τα Γρεβενά και να εγκατασταθεί στην Κοζάνη και την Ζάκυνθο.
Στην κατεστραμμένη Ζάκυνθο από τον εγκέλαδο όπου χιλιάδες εργατικά χέρια τεχνιτών όρθωσαν πανέμορφη, ο νεαρός Αριστοτέλης μυείται στην τέχνη που μέχρι τώρα θεραπεύει με συνέπεια, εξελίσσει και δημιουργεί μέσα από δαιδαλώδεις και κοπιαστικές αναζητήσεις και διαδρομές…
Το Εαμικό αγωνιστικό παρελθόν του πατέρα είναι πάντοτε και παντού εμπόδιο και ψόγος των φανατικών της συγκεκαλυμένης αλλά εναργούς ιεράς εξέτασης…
Ζηλόφθονες και απαίδευτοι δεν καταβάλλουν την χαλύβδινη ψυχή του δημιουργού ούτε μπορούν να αναστείλουν την αστείρευτη δημιουργικότητά του!
Ο δικός μας Αριστοτέλης είναι
Μεγάλος δημιουργός σε έναν ‘μικρό’ τόπο….
Ποτέ βολεμένος ή επηρμένος ως δημιουργός , χωρίς αυτή η προσωπική εκτίμηση να αποτελεί ύβρη, είναι ένας μικρός θεός!
Ο δικός μας Δομίνικος Θεοτοκόπουλος!
Ένας δημιουργός που “ούτως ή άλλως” έχει εγγραφεί στα μητρώα της αιωνιότητας με τις θαυμάσιες ιστορήσεις ιερών ναών και τα εξαίρετα ζωγραφικά του έργα.
Με νέα χρώματα, υπέροχο φώς και νέες ιδέες, με αρχές και αξίες που απλώνονται γύρω του σπέρνει αδολίευτα και απλόχερα αγάπη, γαλήνη, ανάταση ψυχής και αρωματική πνοή πνεύματος ζωηφόρου!
Τα μάτια των προσώπων των έργων του δημιουργού δείχνουν πολλά αν μπορέσεις να τα διαβάσεις…
Θέλει να μοιράζεται το όνειρο χωρίς να το σκορπίζει ..
Ένα όνειρο με χρώματα και μοναδικές αποχρώσεις του τόπου.
Το βαθύ πράσινο της Άνοιξης, το χρυσαφένιο του καλοκαιριού, το πυρωμένο του χαλκού και κόκκινο του φθινοπώρου, το λευκό πασπαλισμένο με το σταχτοκάστανο των γυμνών κορμιών της οξυάς και της βαλανιδιάς του χειμώνα σε σπάνιες συνθέσεις με τον πιο όμορφο ουρανό τις ροδοκόκκινες και μωβ αποχρώσεις του ηλιοβασιλέματος και των νεφών με το καθάριο γαλάζιο της γαλήνιας απεραντοσύνης!
Το έργο του περικλείει τον ζυμωμένο ιδρώτα, την ιστορία και τις εμπειρίες και τις αναζητήσεις μιας γεμάτης και ενδιαφέρουσας ζωής..
Αναδεικνύει όλα αυτά που προσπερνάμε στην δύσκολη και πεζή καθημερινότητα της βιοτικής μέριμνας, της πάλης ή της νωθρής αδιαφορίας των ηττημένων….
Αυτά που ανήκουν στον ιδανικό κόσμο των ιδεών, της ηθικής, των αξιών, της αρετής…
Ελπίζω ότι μπόρεσα μέσα στο λίγο χρόνο που μου διατέθηκε σκιαγραφώντας να αναδείξω μια ψιλόλιγνη μορφή των νεανικών μου χρόνων με την κρέμ καπαρντίνα, το κόκκινο κασκόλ, τα κόκκινα πάνινα παπούτσια, τα μακριά μαλλιά κάτω από τον μπλέ μπερέ και να διείδα πίσω από τα λεπτά γυαλιά με τον χρυσό σκελετό και την δασεία μυστακοφόρο απόκρυψη του μειδιάματος, αυτή την ώριμη και μεστή προσωπικότητα που σας περιέγραψα, μέσα από ένα επώδυνο ξεφύλλισμά του, όχι μόνο ως προσεκτικός ανατόμος, μιας και στερούμαι της ιδιότητας του κριτικού τέχνης, αλλά και ως ευσεβής θαυμαστής του ελκυστικότατου έργου του δημιουργού , φίλου και συμπατριώτη.
Αριστοτέλη Βαρσάμη,
Ευχαριστώ για την μεγάλη τιμή,
Να σου εκφράζω σήμερα , ανήμερα της ονομαστικής σου εορτής, με αυτόν τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο τις ευχές όλων μας, για χρόνια πολλά, φωτεινά, υγιή, δημιουργικά και ευτυχισμένα!
Δημήτρης Ψευτογκάς
Χειρουργός Ορθοπεδικός
ΥΓφο: Ως ένας εκ των τριών επισήμων ομιλητών στην τιμητική εκδήλωση με αφορμή την αναδρομική έκθεση του συντοπίτη ζωγράφου και αγιογράφου Αριστοτέλη Βαρσάμη που φιλοξενείται στον Χώρο Πολιτισμού “Νικολάου και Ελένης Κρναβά” και την τιμητική εκδήλωση που έλαβε χώρα στην αίθουσα τελετών της Περιφερειακής Ενότητας σήμερα στα Γρεβενά, ταύτα ελάλησα και είπον!
