Θαυμάζω τους ανθρώπους που είναι ταγμένοι σ’ έναν σκοπό. Όχι απλά αφοσιωμένοι. Ταγμένοι. Στα μάτια μου φαντάζουν γεμάτοι, ολοκληρωμένοι, στον βαθμό που μπορεί να είναι ένα ανθρώπινο ον, χάρη στον σκοπό που ορίζει την ζωή τους και καθορίζει την ύπαρξη τους.
Γνώρισα λίγους τέτοιους, μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού. Διάβασα για πολλούς περισσότερους, άκουσα για κάποιους άλλους. Για όλους αναρωτήθηκα. Καλή η θετική πλευρά, αλλά η αρνητική; Ταγμένος σημαίνει και μοναχικός, σίγουρα και αποκομμένος, στερημένος οπωσδήποτε. “Κι η πίτα ολόκληρη κι ο σκύλος χορτάτος” δεν πάει λέει η λαϊκή σοφία και αρκεί, άραγε, σ’ έναν άνθρωπο να σιτίζεται, ακόμα και όλη του την ζωή, με τα ψίχουλα της καθημερινότητας προς χάρη του σκοπού του; Αν τύχαινε να γνωρίσω τον Νικόλαο Π. Δελιαλή, τον Κοζανίτη που δόθηκε με την ψυχή του και αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στον σκοπό που ο ίδιος επέλεξε, το να είναι ο ακοίμητος φρουρός των βιβλίων μας, και του έθετα αυτό το ερώτημα, θα μου απαντούσε άραγε κι αν ναι, τι θα μου έλεγε; Δεν θα το μάθω ποτέ. Κι ίσως και να μην έχει σημασία… Σκέφτομαι, όμως, πως όσοι επιλέγουν να αγωνιστούν για κάτι ανακαλύπτουν, γρήγορα ή αργά, πως για να πετύχουν οφείλουν να μην κοιτούν πίσω, δεξιά ή αριστερά, να μην χασομερούν κάνοντας απολογισμούς και ανασκοπήσεις. Απλώς προχωρούν και όλο και κάτι δικό τους χάνουν στην διαδρομή. Κι οι μαρτυρίες λένε πως ο Δελιαλής έδωσε και έχασε πολλά δικά του υπηρετώντας τον σκοπό του μέχρι το φυσικό του τέλος.
23 Ιουλίου 2021- 23 Ιουλίου 1979
Σαν σήμερα, 23 Ιουλίου, πάνε σαράντα δύο χρόνια (1979) από τότε που έφυγε ο Ν. Π. Δελιαλής, όσα ακριβώς έζησε, κοίτα σύμπτωση, από το 1930 μέχρι το 1972 ως έφορος της Βιβλιοθήκης και Διευθυντής του Τοπικού Ιστορικού Αρχείου, προς χάριν των βιβλίων, των κειμηλίων και κάθε είδους αναμνήσεων και υπομνήσεων της τοπικής μας ιστορίας, που με αξιοθαύμαστη επιμονή και υπομονή συνέλεξε και διέσωσε, ως μη όφειλε, αλλά επειδή είχε την ανάγκη να το κάνει και το μετέτρεψε σε σκοπό ζωής.
Αυτός που “…υπήρξεν άνθρωπος ολιγογράμματος, υπό την έννοιαν ότι δεν έκαμεν ειδικάς σπουδάς, αλλά παρέσχεν απόδειξιν δια του έργου του ότι δεν μόνον τα γράμματα, τα οποία αναδεικνύουν χρήσιμον και ευεργετικόν τον άνθρωπον”*, σύμφωνα με τα όσα έγραψε ο Μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Διονύσιος στον επιμνημόσυνο λόγο που του αφιέρωσε μερικούς μήνες μετά την εκδημία του.
Αυτός που για τον Μερκούρη Κυρατσού, Δήμαρχο Κοζάνης και Βουλευτή, λειτούργησε ως ακάματος αχθοφόρος της ιστορίας μας*, ως άλλος “Κέρβερος”* της βιβλιοθήκης μας, που μπροστά στον εμπλουτισμό της δεν δίσταζε να μετέλθει μέσα όπως αυτά της “ευσχήμου επαιτείας”* και να “επιστρατεύσει” κάθε γραμματιζούμενο της εποχής του που διάβαινε την πόρτα του χάρτινου βασιλείου του προκειμένου να τον βοηθήσει ακόμα και στην μετάφραση κάποιου βιβλίου για να μάθει, να γνωρίζει επακριβώς το περιεχόμενο του!
Αυτός που ξεπέρασε τον εύλογο ανθρώπινο φόβο και συνεπικουρούμενος από άλλους συμπατριώτες μας διέσωσε εν μέσω της γερμανικής κατοχής όσα πολύτιμα δημιουργήματα της ανθρώπινης νόησης υπήρχαν τότε, οι πολύτιμοι θησαυροί που έπρεπε να προστατευτούν σύμφωνα με την εκτίμηση του, κρύβοντας τα στο παρεκκλήσι του Αη Λάζαρου*, δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.
Αυτός που δεν δίσταζε να κτυπά τις πόρτες όσων σπιτιών στην Κοζάνη ήξερε, ή μάθαινε ότι διέθεταν μεγάλη βιβλιοθήκη ή συλλογές φωτογραφιών που απεικόνιζαν διάφορες περιόδους της πόλης, ζητώντας από τους κατόχους τους, με κάθε τρόπο, να τα δωρίσουν στην Βιβλιοθήκη ή το Τοπικό Ιστορικό Αρχείο, που αναζητούσε παντού και συγκέντρωνε σπαράγματα της ιστορικής διαδρομής της περιοχής μας, καταφέρνοντας έτσι να δημιουργήσει μια σημαντική και πολύτιμη από κάθε άποψη συλλογή με έργα του ανθρώπινου νου, ανεκτίμητα στοιχεία και αδιάψευστους μάρτυρες της εξέλιξης αυτού του τόπου και των ανθρώπων του.
Οι παλιοί θα πρέπει να τον εκτίμησαν και να τον αγάπησαν, εξ ου και η προσφώνηση του από πολλούς ως “Νικολάκης” Δελιαλής καθώς στην Κοζάνη όταν κάποιος αποκαλείται με το υποκοριστικό του ονόματος του, ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία, σημαίνει πως έχει κερδίσει την καρδιά και το σεβασμό των συμπολιτών του.
Από τους νέους λίγοι τον ξέρουν. Προσωπικά δεν τον γνώρισα και γι’ αυτό αρκούμαι σ’ αυτή την υποτυπώδη σκιαγράφηση της προσωπικότητας του μέσα απ’ τα γραφόμενα και τα λεγόμενα άλλων. Ακόμα και έτσι, όμως, μπορώ να συμπεράνω πως επρόκειτο για μια ισχυρή προσωπικότητα, με ιδιαίτερες ικανότητες που ξεκίνησε την πορεία του με οδηγό το ένστικτο του, χωρίς να μείνει σ’ αυτό. Κοπίασε, έμαθε, κάλυψε τις αδυναμίες του και αυτός ο ¨ολιγογράμματος¨ πέτυχε να κερδίσει την αποδοχή και την εκτίμηση πολλών σύγχρονων του καλλιεργημένων γραμματιζούμενων και διανοουμένων. Κι αυτό ούτε εύκολο είναι, ούτε αυτονόητο και υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα πτυχιούχων που αν και γνωρίζουν πολλά γράμματα δεν πέτυχαν ή δεν θα πετύχουν ποτέ ό,τι εκείνος.
Γι’ αυτό ελπίζω και εύχομαι να τον μάθουν περισσότεροι απ’ όσους ξέρουν κάτι γι’ αυτόν και αν είναι δυνατόν, γιατί όχι;- όλοι. Παρόλο που η εποχή μας αρέσκεται στο να αποθεώνει και να καταναλώνει εφήμερους ήρωες, σίγουρα έχει ανάγκη και από κάποιους παλαιάς κοπής και μεγάλης αντοχής. Νομίζω πως ένας τέτοιος είναι και ο Νικολάκης Δελιαλής, για τον οποίο προφανώς και δεν αρκεί η ύπαρξη της προτομής του στο φουαγιέ του νέου κτιρίου της Βιβλιοθήκης για να μας θυμίζει το πέρασμα του, ή μια απλή εκδήλωση- υπενθύμιση της δράσης και της προσωπικότητας του, αλλά είναι απαραίτητο να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τι ώθησε έναν τέτοιο “ολιγογράμματο” άνθρωπο να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη διάσωση σημαντικών κειμηλίων των γραμμάτων του τόπου μας για να φτάσει ως εμάς ένας τέτοιος θησαυρός που καθώς περνάνε τα χρόνια αποκτά όλο και μεγαλύτερη αξία.
Να αναγνωρίσουμε πως χάρη στην στάση του, την καθημερινή έγνοια και δράση του, μας έδειξε πως άξιοι δεν είναι μόνον εκείνοι που δημιουργούν αλλά και όσοι αναγνωρίζουν και εκτιμούν τα δημιουργήματα των άλλων, προστατεύοντας τα με κάθε τρόπο και μέσο. Κι αυτή δεν είναι απλώς μια προσφορά του Νικολάκη Δελιαλή στον πολιτισμό, αλλά μια σημαντική προσφορά στην κοινωνία μας.
* Οι φράσεις και οι πληροφορίες εμπεριέχονται στα κείμενα των Αθαν. Σπ. Καρακούλα, Αργύρη Κούντουρα και Στράτου Ηλιαδέλη, τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην έκδοση του περιοδικού ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ, του Συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης “Ο Άγιος Νικόλαος”, Σεπτέμβριος/Δεκέμβριος 1983, τεύχη 6-7, που είναι αφιερωμένο στο Ν. Π. Δελιαλή.
