Συχνά δημιουργούνται συζητήσεις γύρω από την οικονομία, την ανάπτυξη και την επιχειρηματικότητα, με στόχο τη μετάδοση καλών πρακτικών και απόψεων που μπορούν να τις ενισχύσουν. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές αποφεύγουν να επικεντρωθούν στο κεντρικό ερώτημα: πώς θα γίνουμε πραγματικά ανταγωνιστικοί; Ο ανταγωνισμός προάγει την ενδυνάμωση των ικανοτήτων, ειδικά όταν προέρχεται από το ευρύτερο περιβάλλον της διεθνούς και ευρωπαϊκής οικονομίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενίσχυσης των ικανοτήτων μιας ολόκληρης χώρας είναι το θαύμα της Ολλανδίας. Διότι θαύμα είναι όταν μια χώρα με έκταση 41.865 km² καταφέρνει να παράγει και να εξάγει ποσότητες που την καθιστούν δεύτερη χώρα παγκοσμίως, πίσω από τις ΗΠΑ, σε εξαγωγές αγροτικών προϊόντων το 2022, σύμφωνα με την Washington Post. Αν αναλογιστεί κάποιος τα νούμερα θα πει πως είναι αδύνατον· κι όμως είναι δυνατόν, γιατί η μεθοδικότητα, η οργάνωση, η στοχοπροσήλωση, η στρατηγική σκέψη και η τεχνογνωσία δημιουργούν το ασύγκριτο πλεονέκτημα της συνεχούς μεγέθυνσης της οικονομίας.
Η παραγωγική δυναμική της Ολλανδίας δεν αναπτύχθηκε τυχαία μέσα σε μια περίοδο, αλλά είναι αποτύπωμα μιας συλλογικής κουλτούρας και νοοτροπίας που προέρχεται από τον μεγάλο λιμό μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με αποτέλεσμα περίπου 20.000 άνθρωποι να πεθάνουν και χιλιάδες παιδιά να υποφέρουν από υποσιτισμό. Αυτή η ζοφερή κατάσταση ανάγκασε την κοινωνία και την κυβέρνηση να δημιουργήσουν ένα εθνικό όραμα, που έγινε στρατηγικός στόχος: «ποτέ ξανά πείνα». Η απόφαση να μη βιώσει η χώρα ξανά έλλειψη προϊόντων τούς οδήγησε σε αυτό το μοναδικό παραγωγικό μοντέλο που μετατρέπει την οικονομία τους σε εξαγωγική.
Η στρατηγική αυτή απόφαση τούς οδήγησε σε μια σωρεία από εκσυγχρονιστικά βήματα στον αγροκτηνοτροφικό τους τομέα, με κυριότερα από αυτά τον εκσυγχρονισμό των καλλιεργειών, την ενοποίηση των αγροτεμαχίων, τη μηχανοποίηση, τα αποστραγγιστικά έργα, τα νέα συστήματα λίπανσης και τη τεράστια δημόσια επένδυση σε έρευνα και γεωπονία. Ο κεντρικός πυλώνας αυτής της αλλαγής ήταν η ενίσχυση του Wageningen University, το οποίο έγινε κορυφαίο αγροδιατροφικό πανεπιστήμιο στον κόσμο. Αυτές οι αλλαγές έγιναν από το 1945–1960. Η ανασυγκρότηση του αγροκτηνοτροφικού τομέα βασίστηκε στη συνεργασία του κράτους, των επιχειρήσεων, των αγροτών και των πανεπιστημίων. Από αυτή τη συνεργασία δημιουργήθηκαν οι συνεταιρισμοί υψηλής αποδοτικότητας, αγροδιατροφικά clusters, logistics hubs και έρευνα εφαρμοσμένη στην παραγωγή. Το οικοσύστημα αυτό είναι ο βασικός παράγοντας για τη συνεχή ανάπτυξη και την ενίσχυση της παραγωγικότητας της οικονομίας, με συνέπεια να καταστεί η δεύτερη εξαγωγική χώρα παγκοσμίως, παρά το κρύο κλίμα, τη μικρή έκταση της χώρας και τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη στον τομέα της A.I., των θερμοκηπίων και της υδροπονίας.
Σημαντικότερο επίτευγμα αυτής της στρατηγικής αποτελούν τα θερμοκήπια υψηλής τεχνολογίας, που μετατρέπουν τη χώρα στο μεγαλύτερο τεχνολογικό αγρόκτημα του κόσμου, καθώς δημιουργούν το μεγαλύτερο high-tech hub παγκοσμίως, προσφέροντας συνθήκες όπως σταθερή θερμοκρασία, ακριβή ρύθμιση φωτός, αισθητήρες υγρασίας & CO₂, αυτόματη άρδευση και λίπανση, αεροπονία και υδροπονία, ΑΙ συστήματα για συγκομιδή και παρακολούθηση για συνεχόμενη παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων προϊόντων. Έτσι αποσυνδέεται το κλίμα από την παραγωγή τροφίμων, καθώς στο θερμοκήπιο υπάρχει η δυνατότητα να παραχθούν 60–100 τόνοι ανά στρέμμα, σε αντίθεση με τις ανοικτές καλλιέργειες που παράγουν λιγότερες ποσότητες. Παράλληλα, προστατεύεται το περιβάλλον μέσω χαμηλής κατανάλωσης νερού, ανακύκλωσης πόρων και περιορισμένης χρήσης φυτοφαρμάκων. Το αρχιτεκτονικό οικοδόμημα των θερμοκηπίων και η τεχνολογία που εφαρμόζεται αναπτύχθηκαν από το Wageningen University, όπου παράγονται νέα προϊόντα και νέα ΑΙ μοντέλα καλλιέργειας, ενώ η άμεση σύνδεση των θερμοκηπίων με τεράστια logistics επιτρέπει τη διανομή προϊόντων σε όλη την Ευρώπη μέσα σε μία ημέρα.
Η ολλανδική οικονομία, ωστόσο, δεν αναπτύσσεται μόνο εξαιτίας της στρατηγικής στην εξαγωγική δραστηριότητα, αλλά κυρίως λόγω των πολιτικών για ανοιχτή και ανταγωνιστική αγορά. Αυτό επιβεβαιώθηκε στην πρόσφατη ομιλία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στη Φρανκφούρτη πριν λίγες μέρες, όπου προέτρεψε την Ευρώπη και τις άλλες χώρες που μετέχουν στην Ένωση να εστιάσουν στο παράδειγμα της οικονομίας της Ολλανδίας, όπου τα διοικητικά εμπόδια είναι χαμηλά, με ανταγωνιστικές και εναρμονισμένες αγορές και, προφανώς, πολιτικές που διευκολύνουν εξαγωγές και διασυνοριακές υπηρεσίες. Η Ευρώπη, αντιθέτως, επιβαρύνεται, καθώς περιστοιχίζεται από δυσθεώρητες ρυθμίσεις που περιορίζουν την οικονομία. Επιπλέον, οι άδειες δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα, καθώς αυξάνουν σημαντικά τη γραφειοκρατία και δυσχεραίνουν τις ήδη αργές διαδικασίες, ενώ οι κανονισμοί και τα τεχνικά πρότυπα διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Η πρόεδρος της ΕΚΤ τόνισε ότι, αν μειωθούν τα εμπόδια στις συναλλαγές των προϊόντων και των υπηρεσιών, οι οικονομίες των χωρών της Ευρώπης –και εν γένει η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης– θα γίνουν πιο ανθεκτικές σε ένα περιβάλλον που συνεχώς αλλάζει και τα νερά παραμένουν αχαρτογράφητα.
Η αναφορά της προέδρου της ΕΚΤ δεν είχε απλά μια τεχνική διάσταση, αλλά μια σαφή προτροπή για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών οικονομιών μέσω πολιτικών που προάγουν την ανοιχτή αγορά και ενισχύουν την ανθεκτικότητα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον. Το μήνυμα δεν είχε αποδέκτη μόνο τις Βρυξέλλες, αλλά και τις ευρωπαϊκές χώρες μεμονωμένα. Η Ελλάδα έχει όλες τις προϋποθέσεις για ακόμη περαιτέρω ενδυνάμωση και ενίσχυση της οικονομίας της, ειδικά στον αγροδιατροφικό τομέα. Ειδικότερα, η Δυτική Μακεδονία μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου. Αποτελεί γεωγραφικά περιοχή που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κέντρο logistics με άμεση διανομή προϊόντων προς τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Πριν όμως μετατραπεί σε logistics hub, θα πρέπει να αναφερθεί η αύξηση της παραγωγής των προϊόντων. Η σύμπλευση φορέων, αγροτών και επιχειρήσεων για να βρεθεί κοινός τόπος αφετηρίας είναι αναγκαία. Όμως η κατεύθυνση που πρέπει να δοθεί είναι κυρίως η ανάπτυξη θερμοκηπιακών εγκαταστάσεων νέας τεχνολογίας, ικανών να παράγουν αποδοτικά προϊόντα με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Η ανάπτυξη δεν απαιτεί να ανακαλύψουμε κάτι νέο παριστάνοντας τον Αρχιμήδη· αρκεί να υιοθετήσεις τις πρακτικές των πρωτοπόρων. Κι αν δεν γίνεται να εφαρμοστούν πλήρως, μπορούν τουλάχιστον να υιοθετηθούν κάποια στοιχεία μερικώς. Δεν αποτελεί πρόβλημα η αναγνώριση ότι κάποιες πολιτικές αλλού αποδίδουν· πρόβλημα είναι η εμμονή σε ξεπερασμένες αντιλήψεις που δεν έχουν εφαρμογή πουθενά στον κόσμο.
Γιάννης Μετίσογλου
Οικονομολόγος, MSc Βιώσιμης Ανάπτυξης με ειδίκευση στην Τοπική Ανάπτυξη
Diploma in Policy Advisor & Project Consultant
Σύμβουλος επιχειρήσεων σε επενδυτικά και ευρωπαϊκά προγράμμ
