Περιμέναμε έναν κλιματικό νόμο τον Ιούνιο του 2021. Είχαμε ξεκινήσει ήδη από τον Ιανουάριο του 2020, παρακολουθώντας και τις τάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να καταθέτουμε την αναγκαιότητα για τη θέσπιση αυτού του νόμου. Θα έλεγε κανείς ‘κάλλιο αργά παρά ποτέ’, ο χρόνος όμως δεν είναι και πολύς αφενός, αλλά και το νομοσχέδιο αυτό δεν είναι ακριβώς κλιματικός νόμος.
Η επιστήμη κρούει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και δεκαετίες. Υπάρχουν τα σημεία καμπής, σημεία δηλαδή που όταν τα ξεπερνάμε δεν υπάρχει επιστροφή. Ο ΟΗΕ έχει εισάγει την έννοια της ανεπίστρεπτης αλλαγής στην ισορροπία του πλανήτη. Δυστυχώς έχουμε πλησιάσει πολύ επικίνδυνα σε αυτό.
Επομένως, η θέσπιση κλιματικού νόμου είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση, εφόσον λειτουργήσει όπως πρέπει. Δηλαδή να αποτελεί ένα στρατηγικού τύπου, οιωνεί συνταγματικού χαρακτήρα νομοθέτημα, με φιλόδοξους κλιματικούς στόχους, επιστημονικά τεκμηριωμένους, νομικά δεσμευτικούς, διατομεακούς, που αλλάζουν το μοντέλο ανάπτυξης, που αναδιαρθρώνουν ριζοσπαστικά την οικονομία, που θα μπορούν να επιτευχθούν μέσα από οριζόντιες πολιτικές, οι οποίες θα διατρέχουν συνολικά τις εθνικές πολιτικές. Όπου αυτές θα έχουν διαμορφωθεί με την απαιτούμενη συμμετοχή των πολίτων, τοπικών κοινωνιών, της κοινωνίας των πολιτών, όπου θα συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της μετάβασης. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη διακυβέρνηση της μετάβασης και της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, της διαγενεακής αλληλεγγύης, της στήριξης προς τους νέους, την κοινωνική διάσταση και τις ανισότητες που δημιουργούνται, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την έμφυλη διάσταση, ζητήματα που αφορούν τα εργασιακά κλπ. Φυσικά τίποτε απ’ όλα αυτά δε βρίσκουμε σ’ αυτό το νομοσχέδιο.
Είναι δεδομένο λοιπόν ότι ενώ όλοι αντιμετωπίζουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στον πλανήτη, οι επιπτώσεις αυτές πλήττουν ιδιαίτερα δυσανάλογα τους φτωχότερους και τους πιο ευάλωτους της κοινωνίας μας. Άρα ένας συνεκτικός κλιματικός νόμος θα έπρεπε να διασφαλίζει την ομαλή μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα με κοινωνικά δίκαιο τρόπο. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο επίδικο και το σημείο διαφωνίας μας.
O εν λόγω κλιματικός νόμος περιέχει ορισμένα θετικά στοιχεία, όπως είναι κάποιοι επιμέρους φιλόδοξοι στόχοι ή η θέσπιση διαδικασίας κατάρτισης τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα για επτά τομείς της οικονομίας. Παρά όμως τα όποια θετικά σημεία, είναι ένα τελείως ανεπαρκές βήμα. Απαιτούνται καίριες παρεμβάσεις για την ταχεία απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και την μετάβαση με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης.
Οι ελλείψεις του ν/σ είναι πολλές και κρίσιμες, άκουσα τον κ. Υπουργό να λέει και για το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Έχουμε καταθέσει σχετική ερώτηση για την αναθεώρηση του ΕΣΕΚ, ακόμα το περιμένουμε, δεν έχουμε ούτε καν το προσχέδιο. Πώς συμβαδίζει ο κλιματικός νόμος, όταν δεν έχεις το νέο ΕΣΕΚ; Και σε ό,τι αφορά κ. Υπουργέ αυτά που είπατε, ότι δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ είναι με τους λιγνίτες, οφείλω να απαντήσω. Το ΕΣΕΚ της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εγκρίθηκε το 2018, βεβαίως ανταποκρινόταν στους τότε ευρωπαϊκούς στόχους και βεβαίως θα το αναθεωρούσαμε, γιατί πήγαινε μέχρι το 2032. Αλλά να επισημάνουμε ότι εμείς προβλέπαμε σταδιακή απεξάρτηση από το λιγνίτη και αντικατατάσταση όλων των λιγνιτικών μονάδων που θα έκλειναν με ΑΠΕ. Όχι από φυσικό αέριο (φ/α), στο οποίο δεσμεύσατε τη χώρα και θα έλεγα ότι είναι το μεγάλο σας ‘φάουλ’.
Δημιουργείται λοιπόν μια σύγχυση μεταξύ των ενδιάμεσων κλιματικών στόχων του 2030, 2040 του κλιματικού νόμου και του ΕΣΕΚ. Πρέπει να αποσαφηνιστεί η σχέση μεταξύ τους. Επίσης, είναι απαραίτητη προϋπόθεση οι κλιματικοί στόχοι να είναι νομικά δεσμευτικοί και να μην τελούν υπό την αίρεση τυχόν διαφορετικών προβλέψεων στο ΕΣΕΚ.
Ενεργοβόροι τομείς της οικονομίας όπως η γεωργία και η κτηνοτροφία δεν ρυθμίζονται, αλλά περιορίζονται σε αναφορές και ευχές, “κατάλληλα μέτρα και πολιτικές” κτλ.
Κρίσιμη παράλειψη το γεγονός ότι δεν καλύπτονται οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης που αφορούν στη φθηνή και καθαρή ενέργεια, μηδενική φτώχεια και λιγότερες ανισότητες.
Και φυσικά το νομοσχέδιο είναι πολύ φοβικό στα κρίσιμα ζητήματα όπως το φ/α, οι υδρογονάνθρακες κτλ.
Η συζήτηση όμως για τον κλιματικό νόμο δε γίνεται στο κενό. Υπάρχει ήδη το πρώτο παράδειγμα της πράσινης μετάβασης και αυτό είναι η απολιγνιτοποίηση. Κ. Υπουργέ, επειδή σέβομαι το Κοινοβούλιο, θα έλεγα ότι είναι πάρα πολύ προωθητικό, όταν απαντώνται μερικά ζητήματα, να πηγαίνουμε ένα βήμα παρακάτω, να βρίσκουμε τις διαφορές μας και να κάνουμε έναν παραγωγικό διάλογο. Πόσες φορές δηλαδή πρέπει να πούμε ότι συμφωνούμε με την απολιγνιτοποίηση, αλλά λέμε απανθρακοποίηση; Πόσες ανακοινώσεις, πόσες ερωτήσεις και πόσες καταθέσεις εδώ στη Βουλή για να σταματήσετε κάθε φορά να μας λέτε τα ίδια;
Έχουμε λοιπόν αυτό το πρώτο παράδειγμα. Το πρώτο λάθος είναι ότι μιλάμε για απολιγνιτοποίηση και όχι απανθρακοποίηση. Είναι γνωστό σε όλους ότι όλο αυτό το πράσινο προφίλ της κυβέρνησης αφορούσε στην εξυπηρέτηση συμφερόντων του λόμπυ του φυσικού αερίου, οι οποίοι ήδη έχουν βγάλει 4 νέες άδειες και μάλιστα σχεδιάζεται η Πτολεμαϊδα 5, μια επένδυση 1.5 δισ. ευρώ, η οποία θα λειτουργήσει το 2028, θα πούμε για τις ημερομηνίες, με φ/α όταν σταματήσει ο λιγνίτης. Αυτό συνάδει με το Fit for 55; Συνάδει με την πράσινη μετάβαση; Έχετε εξαρτήσει τη χώρα – σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές χώρες που μειώνουν την εξάρτηση από το φ/α – ακόμα περισσότερο 24% και είναι ακόμα πιο εκτεθειμένη και ευάλωτη στις διεθνείς αυξήσεις τιμών του φ/α και γι’ αυτό ζούμε αυτά που ζούμε τελευταία.
Αυτό που είναι κρίσιμο στο θέμα της απολιγνιτοποίησης είναι η έλλειψη συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας, των τοπικών φορέων, της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δεν υπάρχει τίποτα, μόνοι σας σχεδιάζετε, επιβάλλετε, το μοντέλο διακυβέρνησης δεν προβλέπει καν τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια που είναι κρίσιμο μέγεθος για επαναπόδοση των εδαφών στην κοινωνία, ακόμα τα περιμένουμε.
Εμείς λοιπόν μιλάμε για απανθρακοποίηση του συνόλου της οικονομίας μας, με ορίζοντα το 2045 και λαμβάνοντας υπόψη τους νέους στόχους της ΕΕ για το 2030, με κεντρικό σύνθημα ‘ΝΑ ΜΗ ΜΕΙΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΠΙΣΩ’. Στο νόμο που μας φέρατε διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχει καμιά αναφορά σε ημερομηνία απανθρακοποίησης, λέτε μόνο για απολιγνιτοποίηση που πάει μπρος πίσω, χωρίς κανένα σχεδιασμό.
Εγώ θα σας καλέσω να επισκεφτείτε την περιοχή μου, τη Φλώρινα. Να μιλήσετε με τον κόσμο, δεν είναι οι άνθρωποι λιγνιτολάγνοι, θέλουν δουλειά, θέλουν τα Πανεπιστήμιά τους – κλείνουν και σχολές, όπως η Γεωπονική – θέλουν έναν σχεδιασμό πού θα δοθεί βάρος, πχ στον πρωτογενή τομέα, θέλουν ενίσχυση για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες και δεν έχουν πρόσβαση σε καμιά χρηματοδότηση, θέλουν επιδόματα θέρμανσης, γιατί είναι μια ιδιαίτερα κρύα περιοχή, ούτε αυτό έχει ληφθεί υπόψη. Για να μη μιλήσω για το Εξοικονομώ. Θα έπρεπε σ’ αυτές τις περιοχές που έδωσαν φως σε όλη τη χώρα, που τη στήριξαν και που τους χρωστάμε, να προβλεφθεί τουλάχιστον ένα γενναίο πρόγραμμα Εξοικονομώ.
Σε ό,τι αφορά τις ΑΠΕ, πάμε να κάνουμε πράσινη μετάβαση χωρίς Ειδικό Χωροταξικό, χωρίς Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, με fast-track αδειοδότηση των ΑΠΕ και κυρίως, ως αποτέλεσμα όλων αυτών, με τις τοπικές κοινωνίες απέναντι. Οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να συμμετέχουν σε όλα τα στάδια σχεδιασμού και υλοποίησης και να έχουν και όφελος. Πού είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες; Θα χρηματοδοτηθούν; Η κοινωνία οργανώνεται και κάνει ΕΚΟΙΝ, ήρθαν οι άνθρωποι σε απελπισία και στην Κοζάνη και στη Φλώρινα, μπαίνουν στο Εξοικονομώ και πάνε να συνδεθούν και δεν υπάρχει ηλεκτρικός χώρος, είναι ντροπή! Πρώτα εξαγγέλουμε απολιγνιτοποίηση, σε 2 χρόνια κάνουμε το μοντέλο διακυβέρνησης και στα 3 χρόνια ίσως βρούμε και λίγο ηλεκτρικό χώρο. Αυτό δεν είναι πράσινη μετάβαση, αυτό είναι κοροϊδία.
Να πούμε και για την ηλεκτροκίνηση. Το ‘Κινούμαι Ηλεκτρικά’ έχει αποτύχει. Με απορρόφηση για τον α’ κύκλο κάτω του 30% και αυτή στη συντριπτική πλειοψηφία αφορά ηλεκτρικά ποδήλατα. Καμιά αναφορά στα δημόσια μέσα μεταφοράς, φυσικά ακυρώθηκε ο διαγωνισμός του ΣΥΡΙΖΑ για λεωφορεία, πριν το 2024 δε θα δούμε ηλεκτρικά λεωφορεία στο δρόμο. Καμιά αναφορά στα οχήματα εφοδιαστικής, ενώ και οι ταξινομήσεις των ταξί μετριούνται στα δάχτυλα. Τα ηλεκτρικά ΙΧ για την ώρα αφορούν πολύ λίγους που μπορούν να τα πληρώσουν, το μπόνους επιδότησης της απόσυρσης είναι πολύ μικρό, στα Σχέδια Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων (ΣΦΗΟ) μετράμε παρατάσεις, ενώ και οι πληρωμές γίνονται απελπιστικά αργά. Και με την ευκαιρία, θα ήθελα να ρωτήσω: Υπήρχε ένας σχεδιασμός για ένα Εθνικό Σχέδιο Ηλεκτροκίνησης. Αγνοείται η τύχη του, το περιμένουμε κι αυτό.
Σε ό,τι αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας, το ‘Εξοικονομώ 2021’ ξεκίνησε στο τέλος του 2021 παγωμένο, με τεράστιες καθυστερήσεις κι εκεί έχουμε απλήρωτες επιταγές. Και βεβαίως, η φοβερή καθυστέρηση στο Πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ. Είναι πολύ σοβαρό αυτό, πάμε να κάνουμε πράσινη μετάβαση, είμαστε φιλοπεριβαλλοντικοί, έχουμε Ταμείο Ανάκαμψης, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και δεν έχουμε κάνει Εξοικονομώ στα δημόσια κτήρια. Και ξέρουμε ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ενεργειακών αναγκών δεν είναι η ηλεκτροπαραγωγή, είναι η θέρμανση σπιτιών, οι μετακινήσεις, τα καύσιμα, οι αερομεταφορές, τα πλοία, γι’ αυτά δε βλέπουμε καμιά μέριμνα.
Κι επειδή αναφερθήκαμε στη θέρμανση, έχουν γίνει μερικά πράγματα που γελάει και η Ευρώπη μαζί μας. Έλεγα τόσο καιρό ότι είναι state of the art και είναι απίστευτο αυτό που έγινε, την εποχή της κλιματικής κρίσης, να κόβεται η τηλεθέρμανση στη Φλώρινα και στη Μεγαλόπολη για να μπει φ/α στα σπίτια. Να πετάξουμε δηλαδή επενδεδυμένο κεφάλαιο, 20 εκατομμύρια στη Φλώρινα που ξέρω καλά, γιατί είχε θεωρηθεί ότι το φ/α στα σπίτια είναι μονόδρομος, αφού θα κλείσει η μονάδα. Λες και δεν ξέρουμε ότι το σύστημα τηλεθέρμανσης είναι ανεξάρτητο, μπορεί να δουλέψει από μόνο του, με άλλη θερμική πηγή.
Τώρα όμως βλέπω ότι στον κλιματικό σας νόμο επεκτείνονται δράσεις για την αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης που λειτουργούν με σύστημα τηλεθέρμανσης από συστήματα θέρμανσης φ/α. Αυτά είναι απίστευτα πράγματα, βλέπετε τι γίνεται στην Ευρώπη; Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο απαγορεύεται στα νεόδμητα να κάνουν εγκαταστάσεις φ/α. Δεν ξέρω, ή κάνετε ότι δεν καταλαβαίνετε ότι το φ/α είναι ορυκτό καύσιμο, επομένως δεν είναι περιβαλλοντικά φιλικό ή κάτι άλλο γίνεται, αυτό που είπα πριν για τα λόμπυ του φ/α.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που θέλω να πω είναι ότι αν θέλετε να συζητήσουμε επί της ουσίας την κρισιμότητα της κατάστασης, το πώς μπορούμε να κάνουμε πράσινη μετάβαση δίκαιη και με την κοινωνία μέσα, να μη μείνει κανείς πίσω, να έρχεστε εδώ με καθαρές απόψεις. Στο σημείο που έφτασε ο πλανήτης, έφτασε γιατί ακριβώς είχε κυριαρχήσει η θεωρία του νεοφιλελευθερισμού, ότι η αγορά τα λύνει όλα, οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες έκαναν και ωραίες διαφημίσεις, θα έλυναν και το πρόβλημα του περιβάλλοντος. Δεν ήταν η Αριστερά αυτή που είχε ένα παραγωγικό μοντέλο που κατέστρεψε τον πλανήτη, φτωχοποιούσε κόσμο και σε λίγο θα έχουμε και κλιματικούς πρόσφυγες. Άρα είναι μια πολύ πολιτική συζήτηση, την οποία θα ήθελα να κάνουμε μ’ αυτούς τους όρους κι όχι να μας λέτε πράγματα που δεν υποστηρίζουμε.
