Στο πλαίσιο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού η νεώτερη πειραματική φιλοσοφία διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις για τον αναπροσανατολισμό της παιδείας και την ανάδυση κοινωνικών αιτημάτων αναφορικά με την θέση του ανθρωπίνου υποκειμένου στον ιστορικό ορίζοντα. Η Κοζάνη από τα μέσα του 18ου αιώνα αποτέλεσε, ένεκα των Σχολών της και της παρουσίας επιφανών λογίων, ένα από τα σημαντικά κέντρα διδασκαλίας της νεώτερης σκέψης, ενώ το αρχειακό και έντυπο υλικό που θησαυρίζεται στην Κοβεντάρειο Βιβλιοθήκη προσφέρει τις ενδείξεις για την πολυμορφία των ιδεολογικών ρευμάτων που κρυσταλλώθηκαν κατά την συγκεκριμένη περίοδο. Το Ε΄ Συνέδριο του Δήμου Κοζάνης, της «Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης» και της «Εταιρείας Δυτικομακεδονικών Μελετών» επιδίωξε να αναδείξει τον πολύπτυχο προβληματισμό, που ιχνεύεται στα βιβλιακά και χειρόγραφα τεκμήρια που συγκροτούν το περιεχόμενο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, και τις εκφάνσεις των θεωρητικών συζητήσεων στα επιμέρους γνωσιακά πεδία.
Στο συνέδριο ιχνογραφήθηκαν τα ειδοποιητικά γνωρίσματα του Διαφωτισμού, τα επιστημονικά προτάγματα αυτής της περιόδου, καθώς και η μορφολογία των γλωσσικών απεικονίσεων των λογίων του 18ου αιώνα. Αναδείχθηκε η θέση της Κοζάνης στην ευρυχωρία του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού με την επίδρασή του στις Κοινωνικές Συσσωματώσεις της πόλης, την προσφορά των εμπόρων της στη Σχολή της Κοζάνης και τους κατοπτρισμούς του Ιταλικού Διαφωτισμού, μέσα από τις μεταφράσεις και τα πρωτότυπα της Ιταλικής Γραμματείας που απόκεινται στην Δημοτική Βιβλιοθήκη.
Στο πλαίσιο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού η νεώτερη πειραματική φιλοσοφία διαμόρφωσε τις προϋποθέσεις για τον αναπροσανατολισμό της παιδείας και αυτή η μεταβολή παρουσιάστηκε μέσα από το έργο του Γεωργίου Σακελλάριου. Επίσης, ανιχνεύτηκε η προσωπικότητα του αινιγματικού διδασκάλου Αμφιλόχιου Παρασκευά, ο οποίος αντιπροσώπευε μια συντηρητική στροφή του «Ελληνομουσείου» της Κοζάνης, ενώ καταγράφηκαν μαρτυρίες για τον αντικληρικαλιστικό κύκλο της Λειψίας και τη σχέση του με τον Χριστόδουλο Παμπλέκη.
Μέσα από τα Τεκμήρια Λογιοσύνης ιχνηλατήθηκαν ο μετεωρισμός του ιερομνήμονα Χαρισίου Μεγδάνη μεταξύ της παράδοσης και της νεωτερικότητας και αν η «Αγγελία» του μπορεί να θεωρηθεί ως πηγή Ιστορίας της παιδείας. Καταγράφηκαν επίσης οι σημαντικότερες εκδόσεις του Νεοελληνικού Διαφωτισμού που απόκεινται στην Βιβλιοθήκη και η μικρή συλλογή των χαλκογραφιών της, ενώ παρουσιάστηκαν και οι Κλεισουριώτες λόγιοι και η συμβολή τους στο Νεοελληνικό Διαφωτισμό.
Το Ε΄ Συνέδριο Ιστορίας ελπίζουμε πως αποτέλεσε την πρόκληση της ανάδειξης του πυρήνα της ιστορικότητας της Βιβλιοθήκης μας που είναι ο Διαφωτισμός και της ανάγκης μελέτης και έκδοσης των τεκμηρίων της, ενώ η έκδοση των Πρακτικών του Συνεδρίου, που ευελπιστούμε να γίνει σύντομα, θα αποτελέσει μια ακόμη παρακαταθήκη της ιστορίας της.
Η Πρόεδρος της Ε.ΔΥΜ.ΜΕ.
Βασιλική Διάφα-Καμπουρίδου
