Τιμήσαμε (13-10-2021) στο Βελβεντό της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, με Θεία Λειτουργία στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στον Άγιο Διονύσιο την αγία Νεομάρτυρα Χρυσή εκ Μογλενών (επαρχία της Έδεσσας) που μαρτύρησε ‘’για του Χριστού την πίστη την αγία’’ στη γενέτειρά της, στις 13 Οκτωβρίου 1795, περίοδος της Τουρκοκρατίας, ‘’μεληδόν κατακοπείσα’’.
Η σχέση του Βελβεντού με την αγία Νεομάρτυρα Χρυσή ανάγεται στα χρόνια της αγιογραφικής ιστόρησης του ιστορικού Ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου (1804 – ..).
Σε παλαιότερο άρθρο μου για τη σχέση Βελβεντού και Αγίας Νεομάρτυρος Χρυσής έγραφα:
‘’Η ΑΓΙΑ ΝΕΟΜΑΡΤΥΣ ΧΡΥΣΗ ΣΤΟ ΒΕΛΒΕΝΤΟ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ: Η αναζήτηση, η συνάντηση, η αποδοχή.
Οι προπαππούδες μας και οι προγιαγιάδες μας στο Βελβεντό, 1800 μ.Χ. και εξής, περίοδος της Τουρκοκρατίας στη Μακεδονία, αναζητούσαν πρότυπα: Ένα από αυτά ήταν και η Νεομάρτυς Αγία Χρυσή, καταγόμενη από τα Μογλενά (Αλμωπία), που μαρτύρησε για τον Ιησού Χριστό στα Μογλενά (επαρχία της Έδεσσας) στις 13 Οκτωβρίου του 1795 μ.Χ., μεληδόν κατακοπείσα. Η τοιχογραφία της στον ιστορικό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βελβεντού, 12 μόλις χρόνια μετά το θάνατό της, μαρτυρεί αυτήν την αναζήτηση.
Η Νεομάρτυς Χρυσή μαρτύρησε στις 13 Οκτωβρίου του 1795. Δώδεκα (12) μόλις χρόνια μετά (δηλ. το 1807) συναντάμε την εικόνα της Αγίας Χρυσής να κοσμεί τον νεόχτιστο στα χρόνια εκείνα της Τουρκοκρατίας, Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βελβεντού (1804 – 1807). Η εικόνα ως τοιχογραφία διασώζεται στο Γυναικωνίτη του Ναού.
Η Αγία Νεομάρτυς Χρυσή στο Βελβεντό (ως εικόνα-τοιχογραφία στην Κοίμηση της Θεοτόκου) μαρτυρεί αφ’ ενός την ταχεία και ευρεία διάδοση των Νεομαρτύρων (στην περίπτωση της Χρυσής στο χώρο της Μακεδονίας), που οφείλεται όμως και στην αναζήτηση οράματος και προτύπων και στηριγμάτων πίστης, θάρρους και ελπίδας από τους υπόδουλους πληθυσμούς (σε χρόνια όπου ‘’όλα τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά’’), πρώτα για να αντέξουν στο σκοτάδι, για να διασώσουν την ταυτότητά τους, προετοιμαζόμενοι παράλληλα και για το ‘’ποθούμενο’’, λέξη που περιείχε απελευθερωτικό περιεχόμενο, λέξη με την οποία ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ενίσχυε με επίγνωση το φρόνημα των υποδούλων.
Η αναζήτηση λοιπόν προτύπων και οράματος (ως πρωτογενής αιτία) μέσα στην Τουρκοκρατία, και στηριγμάτων από τον υπόδουλο λαό, έκανε εφικτή τη διάδοση των Νεομαρτύρων, που (τα πρόσωπά τους και η εθελούσια αγνή θυσία τους για το Χριστό) προκαλούσαν το θαυμασμό στους πληθυσμούς, έφερναν την αποδοχή τους από το λαό, που τον στήριζαν, τον ενθάρρυναν, του δημιουργούσαν κοινωνία σχέσεων των προσώπων πέρα από τα γεωγραφικά όρια των κοινοτήτων και τον προετοίμαζαν για τη μεγάλη Επανάσταση των Ελλήνων το 1821 ‘’για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία’’.
Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας στο Βελβεντό είχαν όραμα αυτής της τάξεως και αναζητούσαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας πρότυπα και στηρίγματα.
Τα στηρίγματα και τα πρότυπα τα συνάντησαν στους Νεομάρτυρες (στα ειρηνικά πρόσωπά τους και στην για τον Ιησού Χριστό άθλησή τους) μεταξύ των οποίων και η 18χρονη από την επαρχία Μογλενών Αγία Χρυσή, που από τους πρώτους σχεδόν πληθυσμούς, οι παππούδες μας την φιλοξένησαν στο Ναό μας (στην Κοίμηση της Θεοτόκου) στο Βελβεντό.
Μακάρι τέτοιες αναζητήσεις, διαρκείς, ειλικρινείς και απροκατάληπτες πάντα, να διαπιστώνονται και σε μας τους σημερινούς και στις γενιές που έρχονται.
Με την ελπίδα ότι, διά των προσώπων των αγίων Νεομαρτύρων, θα επιτύχουμε εν τέλει, και την προσωπική και διαπροσωπική συνάντησή μας (διαμορφώνοντας θεανθρώπινη κοινωνία) στον (και υπό τον) ‘’Ήλιον της δικαιοσύνης’’ και μέσα στη δροσιά του Παναγίου Πνεύματος το Οποίο ‘’εις ενότητα πάντας εκάλεσε’’.
Οι Νεομάρτυρες, μας καλούν όλους τους ανθρώπους όπου γης να ξεπεράσουμε την έχθρα και τη διαίρεσή μας και να ξανασυναντηθούμε στην ανθρωπότητα του Χριστού. Να ενωθούμε μαζί Του, σε μια οικογένεια, αφού Εκείνος μας δέχτηκε πρώτα όλους με τη σάρκωσή Του’’.
ΕΥΧΗ: Για τους νέους μας, τους μαθητές μας, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, για όλους: Αγία Νεομάρτυς Χρυσή πρέσβευε υπέρ ημών Χριστώ τω Θεώ, να μας χαρίζει υγεία, την ειρήνη Του, την αγάπη Του και την χαροποιό ενότητα, ώστε και εμείς τα αγαθά Του να τα αναπτύσσουμε στα περιβάλλοντά μας, – τα οικεία, τα πλησίον και τα εκτενέστερα.
π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
14-10-2021
