Φωτοβολταϊκά και κτηνοτροφία

Το τελευταίο διάστημα ευρέως διαδίδονται σε ΜΜΕ, σε αυτοδιοικητικά όργανα, σε δηλώσεις φορέων ότι τα φωτοβολταϊκά (φ/β) έργα επηρεάζουν αρνητικά την κτηνοτροφία, ότι δεν θα έχουν διαθέσιμες εκτάσεις οι κτηνοτρόφοι κτλ. Αρχικά υπήρχαν φόβοι ότι απο την κατάληψη εκτάσεων για φ/β σταθμούς δεν θα απομείνουν εκτάσεις παραγωγικής γης για καλλιέργεια και μετά το υπερβολικό επιχείρημα ότι δεν θα υπάρχει διαθέσιμη γη τη βόσκηση ζώων.

Εκ πρώτης όψης δεν είναι κακό να ανησυχεί κανείς εκ των προτέρων για πιθανές επιπτώσεις και συνέπειες από την ανάπτυξη μιας νέας σχετικά τεχνολογίας, όμως κακό ειναι να μην αναζητά πραγματικά στοιχεία και να καταλήγει σε αστήρικτες φοβίες, καλλιεργώντας και αναμεταδίδοντας μύθους και θεωρίες συνωμοσίας που δεν βοηθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που  έχουμε εγκατάσταση φ/β σταθμών σε εκτάσεις που χρησιμοποιούνται ή εν δυνάμει μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βόσκηση. Είναι λογικό συνεπώς να υπάρχει μια κατ’ αρχήν αντίδραση από πλευράς κτηνοτρόφων για την αλλαγή της χρήσης γης. Μόνο που ευτυχώς, οι δύο χρήσεις μπορούν να συνυπάρξουν.

Μπορεί να ακούγεται ασυνήθιστο, αλλά τα πρόβατα που βόσκουν χρησιμοποιούνται για να αποτρέψουν τις αρνητικές επιπτώσεις  στη λειτουργία φ/β πάρκων, από τα φυτά που μεγαλώνουν σε αυτά. Αυτή η βέλτιστη πρακτική είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αγροβολταϊκών: η αρμονική συνύπαρξη της γεωργίας και των φωτοβολταϊκών στην ίδια γη.

Είναι συνηθισμένο να βόσκουν ζώα (κυρίως αιγοπρόβατα) εντός του περιφραγμένου χώρου ενός φωτοβολταϊκού πάρκου, καθαρίζοντας έτσι το χώρο από υψηλή βλάστηση που θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση του φωτοβολταϊκού σταθμού [1].

Ο χώρος κάτω από τα φωτοβολταϊκά πλαίσια μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για ξεκούραση και σκίαση των ζώων.

Να σημειώσουμε εδώ δύο σημαντικά θέματα :

1. Στο στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης τίθενται συχνά όροι που διευκολύνουν αυτή τη συνύπαρξη. Για παράδειγμα, στην περιοχή της Κοζάνης που κατασκευάζεται ένας μεγάλος φωτοβολταϊκός σταθμός ισχύος 204 μεγαβάτ, οι περιβαλλοντικοί όροι προβλέπουν τα εξής:“Να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα, ώστε να μην θίγονται οι κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις της ευρύτερης περιοχής (π.χ. διασφάλιση διόδων για τη διευκόλυνση της βόσκησης των ζώων)”.

1. Υπάρχει ακόμη και συμφωνία μεταξύ κυρίου του φωτοβολταϊκού σταθμού και κτηνοτρόφων να βόσκουν τα ζώα εντός του σταθμού και να αποζημιώνεται μάλιστα ο κτηνοτρόφος για τις “υπηρεσίες καθαρισμού” που παρέχει [2]. Έτσι κι αλλιώς, ο κύριος ενός φωτοβολταϊκού σταθμού θα πρέπει να καθαρίζει το χώρο από βλάστηση που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αποδοτικότητα του σταθμού. Μέρος των χρημάτων αυτών που απαιτούνται για τον καθαρισμό μπορεί λοιπόν να δοθεί ως αποζημίωση σε κτηνοτρόφους έτσι ώστε να βγουν όλοι κερδισμένοι.

Στην Ελλάδα από το 2016, υπάρχουν εταιρείες που χρησιμοποιούν πρόβατα και αγελάδες για να διασφαλίσουν ότι  η βλάστηση στα φ/β τους έργα δεν παρεμβαίνει αρνητικά στη λειτουργία της φ/β μονάδας. Αυτή η βέλτιστη πρακτική σημαίνει λιγότερες ζημιές στα φ/β και χαμηλότερα κόστη λειτουργίας [3].

Στόχος της βόσκησης εντός των φ/β σταθμών ειναι  να εμποδίζει  την ανάπτυξη των αγριόχορτων σε ύψος που θα μείωνε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Τα φ/β έργα  βρίσκονται σε περιοχές όπου η ανάπτυξη της βλάστησης είναι συνεχής και πρέπει να γίνεται διαχείριση από τις ομάδες Λειτουργίας & Συντήρησης (O&M). Το ύψος των φυτών ποικίλλει από εποχή σε εποχή και από έτος σε έτος, και εξαρτάται πλήρως από τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι οι απαιτήσεις για τη διαχείριση της βλάστησης αλλάζουν και έχει ως αποτέλεσμα να διαφοροποιείται και το λειτουργικό κόστος.

Η βόσκηση προβάτων  και αγελάδων μέσα σε φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις έχει υιοθετηθεί σε  πολλά έργα σε όλη τη χώρα.

Η χρήση προβάτων και αγελάδων στη διαχείριση της βλάστησης ωφελεί όχι μόνο τις εταιρείες των φ/β σταθμών αλλά και τις τοπικές κοινωνίες. Το εγχείρημα αυτό για τη διαχείριση της βλάστησης ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο εξάπλωσης πυρκαγιάς αφού η έκταση του πάρκου είναι απαλλαγμένη από ξηρά χόρτα ή όγκο καύσης ύλης.

Δημιουργεί επίσης ένα ευνοϊκό περιβάλλον εργασίας για τις ομάδες του Τμήματος Λειτουργίας και Συντήρησης, ενώ η καθημερινή παρουσία εργαζομένων στα έργα εξασφαλίζει συνεχή οπτικό έλεγχο και γρήγορη ανίχνευση ηλεκτρικών και μη συμβάντων.

Η εφαρμογή των αγροβολταϊκών (γεωργία που μοιράζεται τη γη με φωτοβολταϊκά έργα) συμβάλλει στην αύξηση της ποσότητας βοσκοτόπων για τα ζώα. Αυτό σημαίνει ότι οι τοπικές επιχειρήσεις εκτροφής προβάτων/αγελάδων έχουν μια ασφαλή περιοχή όπου μπορούν να βόσκουν τα ζώα τους μακροπρόθεσμα.

Κρατώντας τη βλάστηση υπό έλεγχο, το φωτοβολταϊκό έργο γίνεται μια φυσική αντιπυρική ζώνη, βοηθώντας στην αποτροπή της εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς, σε περίπτωση που ξεσπάσει σε μια γειτονική περιοχή.

Οδηγεί επίσης στην εξοικονόμηση καυσίμου που θα χρειαζόταν για μηχανική κοπή και αποφυγής εκπομπής CO₂ απο την καύση του και αποφεύγει τη χρήση χημικών ζιζανιοκτόνων που μπορούν να προκαλέσουν ρύπανση τόσο του εδάφους όσο και των υδάτινων πόρων.

Αξίζει να αναφερθεί η ερευνητική προσπάθεια που πραγματοποιήθηκε απο το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον στις ΗΠΑ [4], όπου ερευνητές συνέκριναν την ανάπτυξη των αρνιών σε βοσκοτόπια με και χωρίς φ/β. Η πρόταση των ερευνητών προχωρά ένα βήμα παραπέρα την ιδέα των λεγόμενων «αγροβολταϊκών», εκτάσεων στις οποίες καλλιεργούνται εμπορικά φυτά ανάμεσα σε σειρές φ/β συστοιχιών.

«Τα αποτελέσματα της μελέτης προσφέρουν στήριξη στην άποψη ότι τα αγροβολταϊκά μπορούν να αποτελέσουν ένα βιώσιμο αγροτικό σύστημα» λέει η Αλίσα Άντριου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια και μέλος της ομάδας που παρουσιάζει τη μελέτη στην επιθεώρηση Frontiers in Sustainable Food Systems.

Τα αγροβολταϊκά θα μπορούσαν να αυξήσουν τη συνολική αποδοτικότητα συνδυάζοντας την παραγωγή ενέργειας με την παραγωγή τροφίμων. Αυτό μπορεί να γίνει χωρίς σημαντικές εκπτώσεις, δείχνει η νέα μελέτη. Στα δύο χρόνια που διήρκεσε η έρευνα τα αρνάκια που μεγάλωσαν ανάμεσα στα φωτοβολταϊκά  αύξησαν το βάρος τους εξίσου με τα αρνιά που ζούσαν σε συμβατικά βοσκοτόπια -και αυτό παρά το γεγονός ότι το ηλιακό πάρκο προσέφερε 38% λιγότερα χόρτα για βοσκή. Επιπλέον, τα φ/β πλαίσια προσέφεραν στα αρνιά πολύτιμη και δυσεύρετη σκιά τους καλοκαιρινούς μήνες, κάτι που περιόρισε τις ανάγκες των ζώων σε νερό.

«Η απόδοση ήταν περίπου ίδια χωρίς καν να λαμβάνεται υπόψη η ενέργεια που παράγουν ταπάνελ» λέει ο Σέρκαν Έιτς, επίκουρος καθηγητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και μέλος της συντακτικής ομάδας.

Συμπερασματικά, η κτηνοτροφία μπορεί να συνυπάρξει αρμονικά με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καλύτερους όρους για το περιβάλλον και  την τοπική κοινωνία και οικονομία.

Βιβλιογραφία

1. Ψωμάς Σ., 2021. https://helapco.gr/greece-energy-news/fotovoltaika-agrotiki-oikonomia-kai-viopoikilotita/ (πρόσβαση 15.10.2021)
2. Nikola Kochendoerfer and Michael L. Thonney (2021), Grazing Sheep on Solar Sites in New York State: Opportunities and Challenges. Scope and scaling-up of the NYS sheep industry to graze ground-mounted photovoltaic arrays for vegetation management. Department of Animal Science, Cornell University, Ithaca, NY 14850, USA, Feb.2021. https://solargrazing.org/wp-content/uploads/2021/02/Solar-Site-Sheep-Grazing-in-NY.pdf (πρόσβαση 15.10.2021)
3. Όταν τα πρόβατα βοηθούν τα φωτοβολταϊκά έργα | Enel Green Power (πρόσβαση 15.10.2021)
4. https://www.in.gr/2021/05/02/b-science/perivallon-b-science/ti-tairiazei-arnaki-fotovoltaika-vevaia/ (πρόσβαση 15.10.2021)

Κων/νος Χ. Γκαράκης

Ενεργειακός Μηχανικός ΜSc, MA, MBA

Eπισκέπτης Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών

Πανεπιστημίου Δυτ. Αττικής