Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης, σε συνεργασία με τον Δήμο Βοΐου, τον Δήμο Εορδαίας και την Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης, συμμετέχει και φέτος στην επικοινωνιακή δράση «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές», που τελεί υπό την αιγίδα του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας της Διεύθυνσης Αρχαιολογικών Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με τη διοργάνωση της δράσης «Μνημεία Ενταγμένα στη Φύση, Μνημεία ανοιχτά στο Κοινό» που περιλαμβάνει σειρά επισκέψεων και ξεναγήσεων σε δύο μνημεία ιδιαίτερης αρχαιολογικής σημασίας της Π.Ε. Κοζάνης: τον Μακεδονικό Τάφο Σπηλιάς Εορδαίας και την Επισκοπική Βασιλική Σισανίου Βοΐου. Τα δύο αυτά μνημεία, τα οποία είναι συνήθως ανοιχτά μόνο κατόπιν προσυνεννόησης, θα παραμείνουν ανοιχτά για το κοινό με την παρουσία φυλάκων από τις 10:00 έως τις 14:00 για το χρονικό διάστημα από την Πέμπτη 26 έως και την Κυριακή 29 Μαΐου 2022.
Στον Μακεδονικό Τάφο της Σπηλιάς Εορδαίας, ένα μνημείο στο οποίο η είσοδος γίνεται άνευ καταβολής αντιτίμου, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις σε οργανωμένες ομάδες μαθητών από αρχαιολόγο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης, ενώ παράλληλα θα τοποθετηθεί ταμπλό με ενημερωτικό κείμενο και φωτογραφίες των ευρημάτων του τάφου για το ευρύτερο κοινό και τους μεμονωμένους επισκέπτες.
Στην Επισκοπική Βασιλική στο Σισάνι Βοΐου, στην οποία η είσοδος το Σάββατο 28 Μαΐου 2022 και την Κυριακή 29 Μαΐου 2022 θα γίνεται άνευ καταβολής αντιτίμου, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις σε οργανωμένες ομάδες μαθητών από αρχαιολόγο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης, ενώ θα διανεμηθούν ενημερωτικά φυλλάδια για το συγκεκριμένο μνημείο στους μεμονωμένους επισκέπτες. Παράλληλα σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης θα δοθεί η δυνατότητα στους επισκέπτες να ξεναγηθούν στη μεταβυζαντινή μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου, που βρίσκεται παραπλεύρως της Επισκοπικής Βασιλικής.
Η δράση απευθύνεται τόσο στο ευρύ κοινό όσο και σε μαθητές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μεμονωμένοι επισκέπτες μπορούν να επισκεφθούν τα μνημεία χωρίς προσυνεννόηση, οργανωμένα γκρουπ επισκεπτών όμως και σχολεία παρακαλούνται να έρθουν σε επικοινωνία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κοζάνης (τηλ. 2461098800, εσωτ. 3 και email [email protected]), προκειμένου να ενημερωθούν για τις διαθέσιμες ημερομηνίες και ώρες, ώστε να προεγγραφούν εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή τους στις ξεναγήσεις. Περισσότερες λεπτομέρειες για την τη δράση, τα μνημεία και την ιστορία τους, καθώς και πρακτικές πληροφορίες για τους επισκέπτες και πλούσιο φωτογραφικό υλικό μπορεί να βρει κανείς στην ιστοσελίδα: https://prasinespolitistikesdiadromes2022.wordpress.com
Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια των ξεναγήσεων θα τηρούνται τα ισχύοντα μέτρα ασφαλείας από τον Covid-19.
Λίγα λόγια για τα μνημεία της συγκεκριμένης δράσης:
Ο Μακεδονικός Τάφος της Σπηλιάς Εορδαίας ανασκάφηκε το 1987. Δεν καλύπτεται με τύμβο, είναι διθάλαμος, με μνημειακή πρόσοψη δωρικού ρυθμού και ελεύθερο αέτωμα. Οι νεκροί που θάφτηκαν σ’ αυτόν, που αριθμούν τους επτά ή οκτώ, συνοδεύονταν από κτερίσματα, τα οποία τοποθετούν τη χρήση του στον 2ο-1ο αι. π.Χ. Το εν λόγω μνημείο όπως και ο πρωιμότερος διαφορετικού τύπου μακεδονικός τάφος των Πύργων Εορδαίας, που ανασκάφηκε αργότερα, επιβεβαιώνει την κοινή ταυτότητα ταφικών εθίμων και πρακτικών μεταξύ Κάτω και Άνω Μακεδονίας. Επιπλέον, προσθέτει δύο ακόμη δείγματα στην ποικιλία της αρχιτεκτονικής μορφής, που παρουσιάζει το είδος των μνημείων αυτών.
O μεσοβυζαντινός ναός Σισανίου Κοζάνης, βρίσκεται σε μικρή απόσταση δυτικά του σύγχρονου οικισμού του Σισανίου και εντάσσεται στη σειρά των μεγάλων επισκοπικών ναών, που κτίσθηκαν στο χώρο της Μακεδονίας τον 11ο αι., όπως η Παλαιά Μητρόπολη Βέροιας, η Μητρόπολη Σερρών, η βασιλική των Σερβίων κ.α. Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης, πιθανότατα τρουλαίας βασιλικής με διμερή παραβήματα, νάρθηκα και εξωνάρθηκα. Τα τυπολογικά και τεχνικά χαρακτηριστικά, ο σωζόμενος ζωγραφικός διάκοσμος, η κεραμική και τα πολύχρωμα εφυαλωμένα πλακίδια που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή, ανάγουν χρονικά το ναό στη μεσοβυζαντινή περίοδο και συγκεκριμένα στον 11ο -12ο αι. Καταστράφηκε πιθανόν από σεισμό το αργότερο στο α΄ μισό του 13ου αι, ανακατασκευάζεται όμως και διαμορφώνεται σε σταυρόσχημο εγγεγραμμένο. Στα τέλη του 14ου αι., όταν οι περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας κατακτήθηκαν από τους Οθωμανούς, έπαυσε η λειτουργία του ναού. Το βυζαντινό όνομα του ναού, παραμένει άγνωστο. Ωστόσο, το τμήμα της κτητορικής σύνθεσης στη δυτική στενή παρειά του νότιου πεσσού του Ιερού, όπου απεικονίζεται η Θεοτόκος με γονυπέτη τον κτήτορα -επίσκοπο αποδεικνύει ότι ήταν επισκοπικός και μάλιστα αφιερωμένος στην Παναγία. Υπό την επίβλεψη της Δ/νσης Αναστήλωσης του ΥΠ.ΠΟ κατασκευάστηκε στέγαστρο στον συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο, ενώ ολοκληρώθηκε η συντήρηση των ευρημάτων (τοιχοποιίες, ζωγραφικός διάκοσμος) και διαμορφώθηκε ο περιβάλλοντας χώρος με φορέα υλοποίησης την 11η ΕΒΑ.
Η Ιερά Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Σισανίου, που βρίσκεται παραπλεύρως της επισκοπικής βασιλικής, έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Ακριβή στοιχεία δεν υπάρχουν σχετικά με το έτος ίδρυσης του μοναστηριού όμως σίγουρα αυτό λειτουργούσε το 1797, χρονολογία κατά την οποία ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Νεόφυτος κάνει αναφορά στο μοναστήρι στον κατάλογο των χωριών της δικαιοδοσίας του. Η μονή είναι χτισμένη σε μια περιοχή με ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, γεγονός που πιστοποιείται και από την χρήση μαρμάρινων τμημάτων από κίονες για την στήριξη της Αγίας Τράπεζας στο καθολικό του μοναστηριού αλλά και από την επιγραφή του 2ου μ.Χ αι. σε μαρμάρινη πλάκα που έχει εντοιχιστεί δεξιά της κύριας εισόδου του ναού. Το καθολικό της μονής είναι ένα απλό δρομικό κτίσμα με ενιαία δίρριχτη στέγη με τις γνωστές στα ανατολικά και δυτικά απολήξεις των ναών της τουρκοκρατίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοιχογράφηση του ναού, που συνοδεύεται από κτητορική επιγραφή στην οποία δεν είναι ευδιάκριτο το έτος ιστόρησης, αλλά και το εξαιρετικό ξύλινο τέμπλο με γραπτή διακόσμηση και εικόνες του 1821, έργο του γνωστού ζωγράφου της περιοχής Γεωργίου Mανουήλ εκ Σελίτσης (Εράτυρας).
