Ο σύγχρονος άνθρωπος στην Ελλάδα – ακόμη και σήμερα, δυστυχώς- καλείται να καλύψει βασικές βιοτικές ανάγκες του. Μετά την διατροφή, οι ανάγκες στέγασης, ένδυσης και υπόδησης καλύπτουν τον σκληρό πυρήνα της αξιοπρεπούς διαβίωσης. Σήμερα θα έπρεπε να μιλάμε για την «κάλυψη» άλλων αναγκών. Για τη δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης στη μεταβιομηχανική κοινωνία που δημιουργεί ο μετακαπιταλισμός και η τεχνητή νοημοσύνη, για την επαύξηση του ελεύθερου χρόνου και τη δημιουργική διαχείρισή του, για την ισότιμη συμμετοχή στο μέρισμα της ψηφιακής οικονομίας, για τις σύγχρονες δεξιότητες και γνωστικά εφόδια που καλείται να έχει ο σύγχρονος άνθρωπος και πολλά άλλα. Στη χώρα μας, όμως, η συζήτηση κινείται στον άξονα της αδήριτης ανάγκης.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω δεν προκάλεσε ιδιαίτερη έκπληξη η δημοσίευση, την προηγούμενη εβδομάδα, της ανάλυσης της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) για την προσιτότητα της στέγης, η οποία περιλαμβάνεται στο 61ο τεύχος του Οικονομικού Δελτίου της ΤτΕ. Με βάση την ανάλυση, το 2021 το 60% των νοικοκυριών που μισθώνουν κατοικία δαπανά πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για την κάλυψη των δαπανών που σχετίζονται με τη στέγασή του. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο ακόμα και σε σχέση με όσους ιδιοκτήτες εξυπηρετούν στεγαστικό δάνειο. Η διαφορά κέντρου περιφέρειας γίνεται, επίσης, εμφανής. Στις αστικές περιοχές της χώρας, το 31% των νοικοκυριών δαπανά άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για έξοδα που σχετίζονται με τη στέγασή του, ενώ στις αγροτικές περιοχές το ποσοστό αυτό υποχωρεί σε 25% του συνόλου των νοικοκυριών. Αναμενόμενο, αλλά αξιοσημείωτο, είναι το γεγονός ότι η μεγαλύτερη επιβάρυνση των νοικοκυριών εντοπίζεται στους ενοικιαστές στην Κρήτη και στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Σε αμφότερες τις περιοχές, το 85,3% των νοικοκυριών που νοικιάζουν δαπανά άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματός του για τη στέγασή του. Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι τα στοιχεία έχουν έτος αναφοράς το 2021 – πριν δηλαδή τη μεγάλη αύξηση των τιμών των ακινήτων και των ενοικίων που σημειώθηκε την τελευταία τετραετία – γίνεται αμέσως αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος.
Ωστόσο, το συγκεκριμένο πρόβλημα αιτιωδώς συνέχεται και με άλλα ζητήματα που περιγράφονται στην εθνική οικονομία. Ιδίως με την επαύξηση του ιδιωτικού χρέους (τόσο στο Δημόσιο και στον ΕΦΚΑ όσο και στον χρηματοδοτικό τομέα). Τούτο, άλλωστε, προκύπτει με ενάργεια από απλή μελέτη των πρόσφατων στοιχείων της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων. Σύμφωνα με αυτά, τον περασμένο Μάιο το συνολικό ληξιπρόθεσμο χρέος των φορολογούμενων προς το Δημόσιο εκτινάχθηκε στα 110,784 δισ. ευρώ. Τα νέα χρέη που δημιουργήθηκαν από τις αρχές του έτους έχουν φτάσει τα 3,74 δισ. Ευρώ! Από αυτά, τα 3,5 δισ. ευρώ αφορούν απλήρωτους φόρους και τα υπόλοιπα διάφορα μη φορολογικά έσοδα. Οι οφειλέτες του Δημοσίου ανέρχονται σε 4.039.334, ενώ ήδη έχουν επιβληθεί αναγκαστικά μέτρα (κατασχέσεις) σε 1.601.659. Είναι προφανές ότι όταν ο πολίτης πιέζεται σε βασικές του ανάγκες προτεραιοποιεί τις πληρωμές του. Και οι αναγκαστικές κατασχέσεις δεν είναι η λύση στο πρόβλημα. Αυτό που απαιτείται είναι η ομαλοποίηση της αγοράς (αύξηση του αριθμού των διαθέσιμων κατοικιών, κίνητρα κατασκευής ή διάθεσης υφισταμένων με βάση την τοπική ανάγκη, καταπολέμηση της ακρίβειας μέσω «αποκαρτελοποίησης» της αγοράς, αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών μέσω μείωσης της υψηλής και άδικης επιβάρυνσης μισθωτών κλπ).
Το πρόβλημα της στέγασης μεταδίδεται στην αγορά με ποικίλους τρόπους. Τούτο εξηγεί την ανάγκη άμεσης επίλυσής του όχι μόνον για κοινωνικούς λόγους, αλλά και για καθαρά οικονομικούς. Αρκεί να αναληφθούν γρήγορα σοβαρές πρωτοβουλίες γιατί από ευχολόγια χορτάσαμε…
Του Αργύρη Αργυριάδη
Δικηγόρου
