Ομιλία Πάρι Κουκουλόπουλου Βουλευτή Κοζάνης & Υπεύθυνου ΚΤΕ Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής κατά την κοινή συνεδρίαση της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και Οικονομικών Υποθέσεων με θέμα « Συζήτηση επί της προτάσεως της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον καθορισμό του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) 2028 – 2034.»
1. Μια θεμελιώδης αλλαγή κατεύθυνσης
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το ΠΔΠ 2028-2034 σηματοδοτεί βαθιά θεσμική μεταβολή. Για πρώτη φορά, οι πολιτικές συνοχής και αγροτικής ανάπτυξης συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο εθνικό ταμείο —τα λεγόμενα Εθνικά´ και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης (NRPP)— υπό τον πλήρη έλεγχο των κρατών-μελών και της ίδιας της Επιτροπής.
Το νέο μοντέλο ακολουθεί τη λογική του NextGenerationEU: συγκέντρωση, εθνικός προγραμματισμός, «μετρητά έναντι μεταρρυθμίσεων».
Η μετατόπιση αυτή συνιστά ρήξη με το κοινοτικό κεκτημένο της συνοχής και τις καταστατικές αρχές των Συνθηκών της ΕΕ (ΣΛΕΕ), που επιβάλλουν την προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής ισορροπίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ παρουσιάζεται ως εγγυητής της ευρωπαϊκής ενότητας, αναλαμβάνει έναν υπέρμετρα κεντρικό ρόλο εις βάρος της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που οικοδομήθηκε επί δεκαετίες.
Ο κίνδυνος να θυσιαστεί μέρος της πολιτικής συνοχής υπέρ της αύξησης των αμυντικών δαπανών είναι κάτι παραπάνω από ορατός.
2. Ο ρόλος της Επιτροπής: ο νέος συγκεντρωτισμός
Η νέα αρχιτεκτονική συνεπάγεται τριπλή συγκέντρωση εξουσίας:
- Στο εθνικό επίπεδο, όπου τα υπουργεία οικονομικών αποκτούν πλήρη έλεγχο των πόρων·
- Στο επίπεδο της ΕΕ, όπου η Επιτροπή μετατρέπεται σε διαχειριστή «συναλλακτικών» μεταρρυθμίσεων, θέτοντας όρους για την εκταμίευση κονδυλίων χωρίς δημοκρατική λογοδοσία·
- Εντός της ίδιας της Επιτροπής, όπου η εξουσία συγκεντρώνεται στην Προεδρία, με περιθωριοποίηση των αρμόδιων Γενικών Διευθύνσεων και ελάχιστη λογοδοσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η παράκαμψη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι κρίσιμο σημείο. Η Επιτροπή των Περιφερειών προειδοποιεί ότι το Κοινοβούλιο κινδυνεύει να μετατραπεί σε θεσμικό «παρατηρητή», χωρίς ουσιαστικό ρόλο στον καθορισμό των προτεραιοτήτων της συνοχής. Πρόκειται για θεσμικό πισωγύρισμα που αποδυναμώνει τη δημοκρατική νομιμοποίηση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
3. Μια «Ευρώπη των Βρυξελλών» αντί για μια Ευρώπη των λαών
Η υποσχεθείσα «απλοποίηση» αποδεικνύεται ψευδαίσθηση. Στην πράξη, το νέο ΠΔΠ κινδυνεύει να γίνει ένα γραφειοκρατικό πείραμα, στο οποίο οι περιφέρειες χάνουν τον ρόλο τους και η πολιτική συνοχής περιορίζεται σε ρητορική βιτρίνα.
Η λογική των «μεταρρυθμίσεων έναντι χρημάτων» αποξενώνει τους πολίτες από τις ευρωπαϊκές αποφάσεις και υπονομεύει το κοινωνικό έρεισμα της ΕΕ.
4. Το δίδαγμα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αποτέλεσε την πιο φιλόδοξη απάντηση της ΕΕ στην κρίση της πανδημίας. Όμως, η εμπειρία του αποδεικνύει ότι η τεχνοκρατική αποτελεσματικότητα δεν ισοδυναμεί με δημοκρατική συμμετοχή.
Παρότι τα εθνικά σχέδια έδωσαν στις κυβερνήσεις «ιδιοκτησία» των μεταρρυθμίσεων, ο βαθμός διαβούλευσης με κοινωνικούς εταίρους, περιφέρειες και οργανώσεις πολιτών υπήρξε εξαιρετικά περιορισμένος.
Έρευνες καταδεικνύουν ότι οι περισσότερες χώρες εφάρμοσαν διαδικασίες διαβούλευσης τυπικά, χωρίς ουσιαστική συνδιαμόρφωση.
Η Επιτροπή περιορίστηκε σε ρόλο αξιολογητή, εγκρίνοντας ή απορρίπτοντας προτάσεις με βάση τεχνικά κριτήρια, χωρίς διαφανή πολιτικό διάλογο. Έτσι, ο RRF λειτούργησε περισσότερο ως μηχανισμός μεταφοράς πόρων παρά ως διαδικασία ενδυνάμωσης της ευρωπαϊκής δημοκρατίας.
5. Η αντίφαση με το πνεύμα Ντράγκι
Ο Mario Draghi, στην πρόσφατη ομιλία του, υπογράμμισε ότι η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα μορφή πραγματιστικής ομοσπονδιοποίησης: ευελιξία, συμμαχίες των πρόθυμων, κοινή δράση όπου υπάρχει στρατηγικό συμφέρον, αλλά με πλήρη δημοκρατική νομιμοποίηση.
Η πρόταση της Επιτροπής κινείται προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση:
όχι προς ομοσπονδιοποίηση, αλλά προς διοικητικό συγκεντρωτισμό.
Αντί να ενισχύει την κοινή πολιτική βούληση, αναπαράγει τη λογική του “top-down management”, που θολώνει τις ευθύνες και αποδυναμώνει την πολιτική λογοδοσία.
Όπως επισήμανε ο Ντράγκι, οι κρίσεις δεν αρκούν για να γεννήσουν αλλαγή· χρειάζεται θεσμικό θάρρος και κοινή κατεύθυνση. Το νέο ΠΔΠ, αντί να απαντήσει σε αυτό το αίτημα, κινδυνεύει να εγκλωβίσει την Ένωση σε ένα καθεστώς διαρκούς μικροδιαχείρισης.
6. Αντιφάσεις που πρέπει να ξεπεραστούν
Η εθνική συμμετοχή στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα δεν υπολογίζεται, πολύ σωστά, στο όριο δαπανών.
Το ίδιο πρέπει να ισχύσει και για τις δαπάνες του εθνικού Π.Δ.Ε.
Οι αυξήσεις στους μισθούς των Δημοσίων Υπαλλήλων συμμετέχουν στο εκάστοτε όριο δαπανών όχι με την καθαρή δημοσιονομική δαπάνη, αλλά με τους φόρους και τις εισφορές που επιστρέφουν στο Δημόσιο Ταμείο . Το θεωρούμε μαχητό και πρέπει να αλλάξει.
Οκτώ Κράτη -Μέλη συνορεύουν με δύο χώρες γεωπολιτικού αναθεωρητισμού , τη Ρωσία και την Τουρκία.
Ο μονοσήμαντος προσανατολισμός απέναντι στη Ρωσία δεν υπηρετεί την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
Η Ελλάδα διαχρονικά δαπανά το μεγαλύτερο ποσό ως ποσοστό των ΑΕΠ για την άμυνα, ανάμεσα στα μέλη του ΝΑΤΟ.
Τα ελληνικά σύνορα είναι ευρωπαϊκά σύνορα και αυτό πρέπει να αναγνωριστεί.
Συμπέρασμα
Η συγκέντρωση εξουσιών χωρίς λογοδοσία δεν ενισχύει την Ένωση· την απονομιμοποιεί.
Ένα βιώσιμο ΠΔΠ πρέπει να υπηρετεί τρεις αρχές:
- Συνοχή – καμία πολιτική ολοκλήρωση δεν είναι βιώσιμη με κοινωνικές ανισότητες.
- Δημοκρατική συμμετοχή –οι περιφέρειες, τα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο.
- Στρατηγική ενότητα – η άμυνα και η καινοτομία είναι αναγκαίες, αλλά δεν μπορούν να χτίζονται εις βάρος της κοινωνικής Ευρώπης.
Η Ευρώπη μπορεί να προχωρήσει μόνο αν ξαναβρεί το μέτρο ανάμεσα στη στρατηγική της ισχύ και τη δημοκρατική της ψυχή.
Αναλυτικότερα στο video: https://youtu.be/B6lKSfCT5Q8
