Ένα μοναδικό ιστορικά κινηματογραφικό ντοκουμέντο από την Κοζάνη την άνοιξη του 1918 έρχεται για πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας. Πρόκειται για την επίσκεψη του Γάλλου αρχιστράτηγου Γκιγιωμά (Général Guillaumat), του ανώτατου στρατιωτικού διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων της Αντάντ στο μέτωπο της Μακεδονίας στα Βαλκάνια.Την επίσκεψη αυτή η περιοχή μας είχε την σπάνια τύχη να τη συνοδεύσουν φωτογράφοι και κινηματογραφιστές της Φωτογραφικής Υπηρεσίας της Στρατιάς της Ανατολής κι έτσι να καταγραφεί η πρώτη κινηματογραφική αποτύπωση της πόλης της Κοζάνης!
Το βίντεο διάρκειας 14.33 φέρει τον τίτλο: Le général Guillaumat visite la Macédoine (η επίσκεψη του στρατηγού Γκιγιωμά στη Μακεδονία δηλαδή) και περιλαμβάνει επίσης σκηνές από τη Σιάτιστα, την Καστοριά, τις Πρέσπες αλλά και τη Θεσσαλονίκη. Στην Κοζάνη αφιερώνονται 1 λεπτό και 3 δευτερόλεπτα. Σχετικά λίγα μεν, αρκετά όμως για να μας προκαλέσουν συγκίνηση.
Το φιλμ ξεκινά με την αυτοκινητοπομπή να εισέρχεται στην πόλη από τη σημερινή οδό Δημοκρατίας στα χαμηλά της, περίπου δηλαδή στο ύψος όπου βρίσκεται σήμερα το κατάστημά μου, (τι ευτυχής σύμπτωση!). Τον στρατηγό με τη συνοδεία του υποδέχονται οι αρχές, πλήθος κόσμου και η γαλλική μπάντα σε διπλή σειρά να παιανίζει εμβατήρια. Η ώρα είναι περίπου 4 το μεσημέρι και στο πρώτο αυτοκίνητο που εισέρχεται στην πόλη επιβαίνουν ο στρατηγός Γκιγιωμά μαζί με τον Ιωάννη Ηλιάκη, Γενικό Διοικητή Κοζάνης και Φλωρίνης, απεσταλμένο του Ελευθέριου Βενιζέλου και της προσωρινής κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού. Στο δεύτερο αυτοκίνητο ακολουθούν ο στρατηγός των γαλλικών στρατευμάτων της Ανατολής, κ. Ανρίς (Henrys) με τον υπασπιστή του κι από πίσω ένα πλήθος από αυτοκίνητα με την ακολουθία αξιωματικών, πρωτόγνωρο θέαμα για την πόλη.
Η πομπή στο 00.28sec. συνεχίζει την πορεία της για να φτάσει λίγο πριν από το Γαλλικό Φρουραρχείο, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η οικοδομή Παύλου (σάντουιτς Τσικριτζής, Μπαράζ κ.α.). Στο κτίριο αυτό το οποίο δεν εμφανίζεται στο φιλμ, διώροφο και μεγαλοπρεπές, λειτούργησε η πρώτη Νομαρχία Κοζάνης μετά από την απελευθέρωσή της πόλης, για να συστεγάσει κατά την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και το Γαλλικό Φρουραρχείο.
Ωστόσο βλέπουμε το αυτοκίνητο του Γκιγιωμά να περνά κάτω από μία πραγματικά εντυπωσιακή αψίδα υποδοχής, μία από τις πολλές που υψώθηκαν την ημέρα αυτή στην πόλη. Η αψίδα φέρει στην κορυφή της τον δικέφαλο αετό εστεμμένο με κορώνα, την ελληνική και τη γαλλική σημαία να κυματίζουν περήφανες μαζί με άλλα μικρότερα σημαιάκια περιμετρικά και την εικόνα του βασιλέα Αλέξανδρου, περιτριγυρισμένου από μυρωδικές και ανοιξιάτικες μυρσίνες.
Τον στρατηγό υποδέχεται ο Δήμαρχος Κοζάνης, ο ιατρός Γεώργιος Δεληβάνης (00.37-00.43sec.), ο οποίος κατά την προσφώνησή του στα γαλλικά ανέφερε: «Η πόλις της Κοζάνης ευτυχής για την μεγάλη τιμή που της κάμνετε με την επίσκεψή σας, σας εύχεται το καλώς ορίσατε…ζήτω ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών στρατευμάτων της Ανατολής, Ζήτω ο γαλλικός στρατός!». Με τον στρατηγό Γκιγιωμά να ανταπαντά «Ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια που είπατε για το γαλλικό στρατό, ο οποίος θα αγωνίζεται υπέρ του πολιτισμού και της ελευθερίας».
Το φιλμ τα υπόλοιπα 20 δευτερόλεπτα τα αφιερώνει στην παρέλαση που ακολούθησε ανάμεσα από στολισμένες αψίδες γαλλικών και ελληνικών στρατευμάτων με προορισμό το Γαλλικό Νοσοκομείο, το στρατηγείο δηλαδή του πάλαι ποτέ Α’ Σώματος Στρατού, το οποίο βρίσκεται εντός του στρατοπέδου Μακεδονομάχων. Οι εικόνες της πομπής ωστόσο εξελίσσονται έξω από το μεγαλοπρεπές μέγαρο του Κωνσταντίνου Δρίζη (σημερινή δημοτικό Ωδείο), περίλαμπρα σημαιοστολισμένο με ελληνικές και γαλλικές σημαίες.
Σημ.1 Η εφημερίδα «Ηχώ της Μακεδονίας» που εξέδιδε ο Μιλτιάδης Τζώνης την περίοδο αυτή στην Κοζάνη, μας δίνει μία εκτενέστατη περιγραφή όλων αυτών που σήμερα έχουμε τη χαρά να τα βλέπουμε και δια ζώσης, αποσπάσματα της οποίας συμπύκνωσα όσο μπορούσα.
Σημ. 2 Ότι και να πούμε για το Images Défense, την αρχειακή πλατφόρμα του Υπουργείου Ενόπλων Δυνάμεων της Γαλλίας, είναι λίγο. Ένα υπερσύγχρονο σύστημα τεκμηρίωσης, προσβάσιμο σε όλους τους επισκέπτες του και με δυνατότητα sharing υπό προϋποθέσεις. Με πάνω από 180.000 φωτογραφίες και 3.500 βίντεο απ’ όλες τις περιόδους, και ειδικά για την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, θα γίνει η χαρά του ερευνητή.
Για το τέλος: δεν μπορώ να κρύψω τη συγκίνηση αλλά και την υπερηφάνεια που νιώθω, καθώς από την προσωπική μου “αρχαιολογική” σκαπάνη, που συλλέγει εξ απαλών ονύχων, ήρθε στη δημοσιότητα το ανεπανάληπτο αυτό ιστορικό ντοκουμέντο. Σα να με περίμενε καιρό για να το πάρω από το χέρι και να τ’ αφήσω ως άλλη μία παρακαταθήκη για την ιστορία της πόλης της Κοζάνης.
