Στις 15 Ιουνίου η αιολική βιομηχανία γιόρτασε την Ημέρα Ανέμου κι ανακοίνωσε πως τα αιολικά εργοστάσια που βρίσκονται σε λειτουργία είναι 4.268MW. Στην Ημέρα Ανέμου ωστόσο ο άνεμος εξαφανίστηκε! Ακολούθησε μια παρατεταμένη περίοδος εντελώς ασθενών ανέμων, η παραγωγή των αιολικών βυθίστηκε και το πρωί της 17/6 από 4.268MW ονομαστικής εγκατεστημένης ισχύος, όπως φαίνεται στο πιο πάνω διάγραμμα, παίρναμε ακόμα και μόλις 26MW! Μόλις 0,6% ήταν η αξιοπιστία ηλεκτροδότησης με αιολικά! Ή πάνω από 100% η βεβαιότητα πως τα αιολικά δεν ηλεκτροδοτούν αξιόπιστα.
Στο διάγραμμα με μπλε γραμμή είναι η ωριαία παραγωγή των αιολικών, ενώ με κόκκινη γραμμή είναι η ωριαία ζήτηση ρεύματος απ’ τους καταναλωτές. Τα στοιχεία προέρχονται από την Πλατφόρμα Διαφάνειας (Transparency Platform) του Entso-e, της Ευρωπαϊκής Ένωσης των Διαχειριστών Συστημάτων Ηλεκτροδότησης.
Είναι σαφές από το διάγραμμα πως η καμπύλη παραγωγής των αιολικών δεν έχει συσχέτιση με την καμπύλη ζήτησης φορτίου απ’ τους καταναλωτές. Επιπλέον, παρά τη γεωγραφική διασπορά σ’ όλη την Ελλάδα και παρά το ήδη μεγάλο μέγεθος της εγκατεστημένης ισχύος, τα αιολικά έδειξαν και πολύ χαμηλές αποδόσεις και πολύ μεγάλη μεταβλητότητα σε ωριαία βάση.
Η μεταβλητότητα αυτή μπορεί να είναι ακόμα χειρότερη σε διάστημα μικρότερο της ώρας, επηρεάζοντας δραστικά τη συχνότητα λειτουργίας του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρισμού, η οποία πρέπει να διατηρείται συνεχώς σταθερή στα 50±0,2Hz. Επειδή η νομοθεσία είναι στημένη ώστε το σύστημα να απορροφά κατά προτεραιότητα ο,τιδήποτε «εγχέουν» στο Σύστημα τα αιολικά, όλα τα υπόλοιπα εργοστάσια παραγωγής πρέπει ν’ ανεβοκατεβάζουν στροφές και κυριολεκτικά να «χορεύουν» στο σκοπό που «βαράνε» τα αιολικά. Αυτό μειώνει την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας όλου του Συστήματος και αυξάνει το κόστος για την οικονομία.
Στις 14/2/2021, με ανακοίνωσή του ενόψει επερχόμενης κακοκαιρίας, ο ΑΔΜΗΕ είχε ρητά τονίσει πως «στις εκτιμήσεις παραγωγής δεν λαμβάνονται υπόψη οι ΑΠΕ, καθώς σε ακραίες συνθήκες ψύχους η συμβολή τους εμφανίζεται πολύ περιορισμένη». Ήδη το 2ο 15νθήμερο του Ιουνίου μας έδειξε πως και σε μια απλά ζεστή καλοκαιρινή περίοδο, που η θερμοκρασία αναγκάζει στη χρήση κλιματιστικών στις πόλεις, η συμβολή των αιολικών είναι και πάλι εντελώς περιορισμένη και αναξιόπιστη. Για τον ίδιο λόγο η ΔΕΗ έβαλε και πάλι μπροστά τις λιγνιτικές μονάδες, παρόλο που η διακοπτόμενη λειτουργία τους είναι εντελώς αντιοικονομική: τα λιγνιτικά εργοστάσια κατασκευάστηκαν εξαρχής για να δουλεύουν με σταθερά φορτία για το μεγαλύτερο μέρος του έτους κι όχι για να αναβοσβήνουν, καλύπτοντας ανεπάρκειες άλλων συστημάτων.
Με πιο απλά λόγια, τα αιολικά δεν είναι δημόσιας ωφέλειας και στην πράξη αποδεικνύονται σε δημόσιο όλεθρο: δυσχεραίνουν τη λειτουργία του Συστήματος Ηλεκτροδότησης και το κάνουν πιο ακριβό, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και ωθώντας όλο και περισσότερους σε ενεργειακή φτώχεια.
Με πολιτική επιλογή, από το 2010 οι λιγνιτικές μονάδες αντικαθίστανται σταδιακά με μονάδες αερίου, ακόμα και η υπό κατασκευή μονάδα Πτολεμαΐδα 5 θα αντικατασταθεί με μονάδα αερίου. Η ασφάλεια εφοδιασμού κλονίζεται και, αντί να παράγουμε ρεύμα από εγχώριο λιγνίτη, εισάγουμε ρεύμα απ’ το λιγνίτη των Σκοπιανών, των Βούλγαρων, ακόμα και των Τούρκων, εξάγοντας πολύτιμο συνάλλαγμα. Ακόμα χειρότερα, η εξαφάνιση των αιολικών τον Ιούνιο συνέπεσε με ραγδαία αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, που καθιστά πανάκριβη την παραγωγή ηλεκτρισμού με φυσικό αέριο. Τα αποτελέσματα των επιλογών των κυβερνήσεων στον ηλεκτρισμό θα φανούν στους λογαριασμούς που θα πάρουν οι καταναλωτές σε λίγο διάστημα, όταν θα έχει ενεργοποιηθεί η Ρήτρα Οριακής Τιμής, την οποία περιλαμβάνουν οι λογαριασμοί.
Το να κάνει μια κυβέρνηση λάθος, προφανώς επιτρέπεται. Το να επιμένει στο λάθος όμως δεν επιτρέπεται κι έχουμε διαρκές λάθος απ’ τις κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαπενταετίας. Την ύπαρξη παρατεταμένων περιόδων άπνοιας στη χώρα μας την αφηγούνται τα Ομηρικά Έπη, στη θυσία της Ιφιγένειας. Δεν τη διάβασαν οι κυβερνήσεις;
Τον Αύγουστο και το Νοέμβριο 2019 είχα επισημάνει στους τότε Υφυπουργό Ενέργειας και Πρόεδρο της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας την αναγκαιότητα να καταργηθούν οι ξεχωριστοί διαγωνισμοί για αιολικά & φωτοβολταϊκά (φ/β) και να γίνονται μόνο κοινοί διαγωνισμοί, προκειμένου η αγορά να επιλέξει την τεχνολογία. Η αγορά έχει ήδη επιλέξει τα φ/β, θα είχαμε γλιτώσει από νέα, εξίσου άχρηστα αιολικά και δεν θα βλέπαμε τις έντονες κοινωνικές αντιδράσεις που προκαλούν σ’ όλη την Ελλάδα. Οι τοπικές κοινωνίες δεν δίνουν άδεια για λειτουργία αιολικών κι η κυβέρνηση έχει επιλέξει συγκρουσιακή λογική, που θα της γυρίσει μπούμερανγκ.
Κι όμως, υπάρχει ενεργειακή λύση με κοινωνική συναίνεση και μάλιστα ιδιαίτερα εφικτή! Το ερευνητικό κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Joint Research Centre, JRC) στο τέλος του 2019 δημοσίευσε εργασία για το δυναμικό εγκατάστασης φ/β στις στέγες των διαφόρων χωρών [1]. Για την Ελλάδα υπολόγισε πως υπάρχουν 128 τετρ. χλμ. στέγες, που μπορούν να δώσουν 17TWh ηλεκτρισμού (17 δισ. κιλοβατώρες). Το αναθεωρημένο το Δεκέμβριο 2019 «Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα» προβλέπει πως το 2030 θα έχουμε εγκαταστήσει 7,7GW φ/β, για να παίρνουμε 11,8Twh. Στο τέλος του 2020 έχουμε ήδη εγκατεστημένα 3,7GW φ/β, επομένως εύκολα μπορούμε μέχρι το 2030 να βάλουμε άλλα 4GW φ/β σε στέγες, χωρίς να δεσμεύουμε εκτάσεις. Και υπάρχει μεγάλο περιθώριο να πάρουμε πολύ περισσότερες κιλοβατώρες από τις στέγες, αντί να γεμίζουμε τις βουνοκορφές με τις εντελώς αναξιόπιστες παραγωγικά ανεμογεννήτριες: ο ήλιος είναι και πιο φθηνός και πολύ πιο αξιόπιστος απ’ τον άνεμο!
Στην Ελλάδα έχουμε βάλει με μεγάλη επιτυχία στα κτήρια ηλιακούς θερμοσίφωνες. Γιατί όχι και φ/β, τώρα που πλέον δεν είναι πανάκριβα, όπως προ 10ετίας; Στην αχανή Αυστραλία, η οποία δεν στερείται εκτάσεων και μάλιστα ερημικών, μέχρι και το Μάιο 2021 έχουν εγκατασταθεί 14,4GW φ/β στις στέγες [2]! Το 30% των σπιτιών ήδη έχει φωτοβολταϊκά στη στέγη και ο ρυθμός εγκατάστασης επιταχύνεται! Το ομόσπονδο κρατίδιο του Βερολίνου πρόσφατα ψήφισε νόμο που καθιστά υποχρεωτική από το 2023 την εγκατάσταση φ/β συστημάτων στο τουλάχιστον 30% της οροφής κάθε νεόδμητου κτηρίου. Η υποχρέωση ισχύει επίσης για υφιστάμενα κτήρια, σε περίπτωση θεμελιώδους ανακαίνισης της στέγης [3]. Φ/β στις στέγες προωθούν επίσης η Βρετανία, η Πολωνία, κλπ. Αλλά όχι η Ελλάδα, γιατί;
Παρά τα μεγάλα λόγια των κυβερνήσεων περί δήθεν «πράσινης» ανάπτυξης, το σχεδόν ολοκληρωμένο και πληρωμένο απ’ τους καταναλωτές υδροηλεκτρικό έργο της Μεσοχώρας παραμένει ακόμα εκτός λειτουργίας, με άμεσο κίνδυνο καταστροφής. Κι όμως τα υδροηλεκτρικά μπορούν να γίνουν και αντλησιοταμιευτικά, να συνδυαστούν άριστα με τα φ/β και να καλύψουν σημαντικό μέρος των αναγκών μας, προστατεύοντας ταυτόχρονα από καταστροφικές πλημμύρες. Θα το θυμηθούμε άραγε το φθινόπωρο, που περιμένουμε τις επόμενες πλημμύρες; Ή θα πνιγούμε για πολλοστή φορά, επειδή τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης θα χρηματοδοτήσουν ακόμα περισσότερες άχρηστες ανεμογεννήτριες;
Παραπομπές:
[1]. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC113070
[3]. https://www.berlin.de/sen/web/presse/pressemitteilungen/2021/pressemitteilung.1097187.php
Χρήστος Ι. Κολοβός
Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός ΕΜΠ.
τ. Διευθυντής Κλάδου Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας.
